ضرورت استفاده از سرباره آهن و فولاد در زیرساخت راه و راه آهن

به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز به نقل از خبرگزاری بازار، محمدمهدی حیدری رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه بازیافت و استفاده از سرباره آهن و فولاد در زیرساخت‌های راه و راه‌آهن برای پیشگیری از مشکلات زیست‌محیطی از جمله گردوغبار در نواحی شهری ضرورت دارد، گفت: در دو دهه اخیر بحث بازیافت و استفاده مجدد از مواد کم ارزش و باطله در صنایع مختلف مورد توجه زیادی قرار گرفته است. چرا که با این کار علاوه بر حل مشکل زیست‌محیطی آن عامل، به جنبه اقتصادی این مسئله نیز توجه می‌شود. سرباره فولاد از جمله مواردی است که ضمن اشغال فضای زیادی از زمین‌های اطراف کارخانه ذوب آهن و فولادسازی، می‌تواند باعث ایجاد برخی مشکلات زیست‌محیطی از جمله ایجاد گرد و غبار در نواحی شهری شود.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح داد: سرباره یک محصول جانبی در فرایند تولید مذاب فلزی کارخانه‌های آهن و فولاد است و شامل اکسیدهای فلزی و غیرفلزی است. در حدود ۲۰ الی ۲۵ درصد وزنی از مذاب آهن تولیدی، سرباره به وجود می‌آید. با توجه به مشخصه‌های فنی سرباره اعم از وزن بالا برای سرباره‌ای فولاد و… امکان استفاده از سرباره به عنوان خاکریز مهندسی در دنیا مورد توجه قرار گرفته است.

حیدری با اشاره به اینکه در کشور ایران در کنار مراکز فولادسازی بزرگ، نزدیک به ۵۰ میلیون تن انباشت سرباره وجود دارد، گفت: بیشترین مقدار انباشت به ترتیب مربوط به شرکت ذوب‌آهن اصفهان، شرکت فولاد مبارکه و فولاد اهواز است. به طور متوسط ۲۰ درصد از تولید فولاد را سرباره تشکیل می‌دهد. لیکن با چشم‌انداز سند توسعه که در سال ۱۴۰۰ مبنای تولید ۲۵ میلیون تن فولاد در کشور را دارد، به خوبی مشخص خواهد شد که در سال حداقل ۵ میلیون تن سرباره تولید خواهد شد و اگر چنانچه برنامه‌ریزی جامع و دقیقی برای این منظور انجام نشود معضل بسیار بزرگی برای محیط‌زیست در اثر انباشتگی سرباره در کنار مراکز فولاد به وجود خواهد آمد. با این مقدار سرباره می‌توان یک راه‌آهن دو باند رفت – برگشت به طول حداقل ۴۰۰ کیلومتر را احداث کرد.

رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در توضیح دلایل و ضرورت بازیافت و استفاده از سرباره افزود: این دلایل را از سه جنبه ملاحظات زیست‌محیطی، ملاحظات فنی و رویکردهای اقتصادی می‌توان مورد بررسی قرار داد. متاسفانه تاکنون مواد اولیه راه‌سازی و ساختمان و بتن و آسفالت و… همگی از تخریب منابع طبیعی حاصل شده است و با در نظر گرفتن حجم مصالح مورد نیاز و برداشت این مواد از دامن طبیعت و منابع طبیعی و در طول سنوات آینده می‌توان حدس زد که چه خسارت غیر قابل جبرانی به منابع طبیعی وارد خواهد آمد.

حیدری با تشریح اقدامات انجام شده از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در حوزه بازیافت سرباره، گفت: این کار در نتیجه زحمات ۱۵ ساله در مرکز تحقیقات و بر اساس برنامه ۵ ساله مصوب در بخش ژئوتکنیک و زیرساخت و با مشارکت اساتید دانشگاه‌ها و محققان و صاحب‌نظران صنعت انجام شده است. این طرح براساس نیازهای واقعی کشور و براساس دسته‌بندی و اولویت‌بندی طرح مصوب در دستور کار مرکز قرار گرفته است.

وی ادامه داد: بدین منظور پس از ارسال مصالح سرباره شرکت‌های فولاد با دانه‌بندی مشخص تولیدی به آزمایشگاه بخش ژئوتکنیک مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و در ادامه مشخص کردن ترکیبات شیمیایی سرباره، مقایسه‌ای در مورد ترکیب سرباره فعلی با داده‌های سال‌های قبل همین کارخانه و کنترل ترکیبات مضر و شیرابه آن صورت می‌گیرد. در فازهای بعدی با انجام آزمایش‌های تخصصی، ارتباط بین مدول برجهندگی با پارامترهای ساده‌تر چون CBR برای اهداف مهندسی و تعیین ابعاد هندسی لایه‌های روسازی در طراحی تعیین می‌شود.

حیدری در پاسخ به این سؤال که چه اقداماتی در حوزه انتشار اسناد و تهیه مدارک فنی برای استفاده از سرباره و اطمینان از عملکرد صحیح آن به عنوان جایگزین مصالح طبیعی در کشور صورت گرفته است؟، گفت: دو دستورالعمل و سه راهنما و چندین پیش‌نویس راهنما و گزارش تحقیقاتی در این زمینه انتشار یافته است که در دسترس عموم است. در همین رابطه، دستورالعمل اخذ گواهینامه فنی استفاده از سرباره توسط مرکز تحقیقات مصوب شده است که هم به تولیدکنندگان (کارخانه تولید) و هم به استفاده‌کنندگان این اطمینان را می‌دهد که حسب مورد و براساس شرایط و ضوابط از مصالح سرباره استفاده شود.