به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران، ۲۳خرداد ماه از ترانزیت نخستین محموله ذغال سنگ صادراتی روسیه به هند خبر داد. به گفته سید میعاد صالحی، این محموله شامل دو رام قطار با ۵۹ واگن بوده که از مرز سرخس وارد خاک ایران شده و نهایتا به سمت مقصد اصلی خود یعنی هند رهسپار گشته است.
اما فارغ از اهمیت شکل گیری جریان بار نسبتا مستمر بین روسیه و هند از طریق شبکه ریلی ایران، باید دید که بارهایی چون ذغال سنگ تا چه میزان برای ترازیت ریلی ایران آن هم به مقصد هند مفید خواهد بود. همچنین، از دید تجاری باید این نکته را بررسی کرد که آیا اساسا واردات ذغال سنگ به عنوان سوخت صنعتی، همواره مورد نیاز هندی ها بوده و می توان روی بلند مدت روی این جریان بار حساب کرد و یا مانند بسیاری از موارد، میزان این واردات در چند محموله موقتی خلاصه خواهد شد؟
اهمیت استراتژیک ترانزیت ذغال سنگ برای ایران
ذغال سنگ از جمله مواد سوختی است که علیرغم قدمت خود، همچنان برای تامین حرارت لازم در بسیاری از صنایع هند و دیگر کشورهای در حال توسعه جنوب آسیا از اهمیت بالایی برخوردار است. این میزان جذابیت ذغال سنگ به واسطه تولید حرارت پایدار و بالا و البته قیمت بسیار پایینتر از سوخت های مایع همچون گازوئیل یا نفت کوره ایجاد شده که هند یکی از بزرگترین خریداران ذغال سنگ در جهان به حساب می آید.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی وب سایت معتبر Statista، هندی ها در سال ۲۰۲۱ عنوان بزرگترین وارد کننده ذغال سنگ جهان پس از چین را به خود تخصیص داده اند. نکته مهم در نمودار بالا اینکه حتی کشورهای صنعتی مهم جهان همچون ژاپن، کره جنوبی، آلمان و هلند نیز همچنان در صدر جدول بزرگترین وارد کنندگان این ماده سوختی قرار داشته و لذا، می توان گفت که ترانزیت ذغال سنگ از کشوری چون روسیه به عنوان یکی از بزرگترین صادر کنندگان ذغال سنگ در جهان، تجارتی استراتژیک برای ایران به حساب می آید.
همانطور که در نمودار آماری سال ۲۰۲۲ موسسه Statista ملاحظه می فرمایید، روسیه عنوان سومین صادر کننده ذغال سنگ جهان را به خود تخصیص داده که این رتبه همچنان برای این مسکو حفظ شده است.
چرایی جذابیت ذغال سنگ روسیه برای هند
نگاهی به نمودار صادر کنندگان ذغال سنگ جهان نشان می دهد که کشور اندونزی، عنوان بزرگترین تولید و صادر کننده این ماده سوختی در جهان را به خود تخصیص داده است. اما سوال اینجاست که با توجه به بعد مسافت کمتر اندونزی و استرالیا به نسبت روسیه و اتصال دریایی مستقیم آنها به هند، چرا دهلی نو همچنان علاقمند به واردات ذغال سنگ از روسیه آن هم به روش پر هزنیه تر ترکیبی از مسیر ایران است؟
پاسخ به این سوال را باید در جنگ اوکراین و تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه مسکو از سوی غرب جستجو کرد. روسیه در پی افزایش تحریم های شکل گرفته از سوی غرب، اقدام به فروش گستره بزرگی از محصولات سبد صادراتی خود با تخخفیف های بسیار بالا و جذاب برای مشتریان نمود. هندی ها نیز پس از چین، از همان بدو آغاز اجرای سازی تحریم ها در سال ۲۰۲۲، در صدر مشتریان پر و پا قرص نفت و محسولات نفتی روسیه قرار گرفتند.
البته سبد صادراتی روسیه تنها شامل نفت نبوده و بسیاری از موارد دیگرهمچون آلومینیوم، کود، محصولات پتروشیمی، قیر و … را نیز در بر می گیرد که تمام این موارد برای کشورهای در حال توسعه نیازمند مواد اولیه ارزان قیمت، از جذابیت بسیار بالایی برخودار هستند. دسترسی بیشتر به این مواد اولیه ارزان قیمت نهایتا منجر به کاهش هزینه تولید و در نتیجه، افزایش کشش و تقاضای بازار برای محصولات کشوری چون هند خواهد شد که تلاشی مضاعف برای گرفتن جای چین به عنوان بزرگترین صادر کننده کالاهای مصرفی طی سال های آتی به کار بسته است.
در حقیقت، می توان گفت که شکل گیری جریان بار ترانزیتی ریلی از روسیه به سمت هند، رویدادی است که جنگ اوکراین برای ایران به ارمغان آورده و می بایست از فرصت به دست آمده، نهایت استفاده را برد. همچنین نباید تصور کرد که ترانزیت ریلی شکل گرفته از سمت روسیه یه جنوب آسیا از طریق ایران، تنها از حیث درآمد ارزی حاصل از آن حائز اهمیت است؛ بلکه باید این نکته را در نظر داشت که تقویت جریان بار ترانزیتی، منجر به افزایش وابستگی سیاسی و اقتصادی کشورهای صادر کننده و وارد کننده به مسیر ترانزیتی نیز خواهد شد.
آنچه امروز ایران را درگیر مشکلات فزاینده ناشی از تحریم ها کرده، عدم وجود این وابستگی اقتصادی کشورها به تهران است. در چننی شرایطی، تحریم کردن و حمایت از شکل گیری تحریم ها علیه کشوری چون ایران هزینه ای برای کشورهای صادر کننده و وارد کننده بار نداشته و این کشورها در معادلات سیاسی خود احساس استقلال می کنند. برای درک بهتر اهمیت مسیرهای ترانزیتی و یا هاب های توزیع بار، تنها کافی است نگاهی به امارات در منطقه خاورمیانه بیندازیم تا متوجه شویم که در صورت شکل گیری تحریم های مشابه ایران علیه ابوظبی و ایجاد هرگونه اختلال در امور تجاری این کشور تا چه میزان به اقتصاد کشورهای منطقه آسیب وارد خواهد کرد.
