به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ راه اندازی نخستین قطار باری دو سربار ایران-چین، منجر به طرح گمانه زنی هایی در خصوص آینده ترانزیت ریلی ایران شده است. اگرچه برخی از رسانه ها و کارشناسان با نگاه نه چندان خوشبینانه به قطار چین می نگرند، اما برای یافتن حقیقت، باید این سوال را مطرح کرد که اساسا قطار چین به مقصد ایران چگونه و در چه شرایطی سیر خود را آغاز نمود؟
مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران طی سخنان روز افتتاحیه قطار چین تاکید کرد که این قطار قرار است در ادامه به سمت اروپا سیر نموده و ایران را تبدیل به یکی از مسیرهای ترانزیتی در مبادله بار میان شرق و غرب تبدیل نماید. اکنون این سوال مطرح می شود که با توجه با تحریم های سفت و سخت شکل گرفته علیه ایران، آیا چنین طرحی امکانپذیر خواهد بود؟ در ادامه سعی خواهیم کرد به این دو سوال مهم پاسخ داده و فاکتورهای دخیل مرتبط در ماجرای ترانزیت ریلی میان شرق و غرب از شرق ایران را بررسی نماییم.
افزایش تنش در دریای سرخ و مرکز بر مسیرهای ترنزیتی ایران
مساله ناامنی ایجاد شده در دریای سرخ به یکی از مهمترین نگرانی های مشترک میان شرق و غرب در زمینه مبادلات تجاری تبدیل شده است. با اینحال، طی حدود یک سال گذشته، هم چین و هم غرب دست به ابتکارات تازه ای برای جایگزین سازی مسیری جدید و امن به جای دریای سرخ و کانال سوئز زده اند.
بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی اتحادیه بین المللی حمل و نقل جاده ای (IRU)، ترانزیت اروپا به سمت خلیج فارس که تا پیش از آغاز تنش در مسیر دریای سرخ و کانال سوئز، به صورت سنتی و طی چند دهه گذشته از این مسیر انجام میشد، در حال تغییر مسیر به سمت خشکی های عبوری از ایران است.
شرکت مشهور لهستانی «میلتون» که از بزرگان صنعت ترازیت جاده ای جهان به حساب می آید، در تازه ترین گزارش خود به سازمان بین المللی حمل و نقل جاده ای (IRU) اعلام کرده است که بخش مهمی از ترافیک بار ترانزیتی میان اروپا و خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به بخش جاده ای عبوری از ایران منتقل شده است.
میلتون در گزارش خود اعلام کرده که با استفاده از موفقتنامه TIR، بار جاده ای اروپا به خاورمیانه از طریق ۱۳ کشور عضو این توافق از جمله ایران، ترانزیت شده و میزان ترانزیت میان دو طرف طی ۱۵ روز گذشته، تا ۷۷ درصد افزایش یافته است .لذا، به نظر می رسد قطار چین نیز در راستای تغییر مسیر تجار چینی از دریای سرخ به سمت ایران و با در نظر گرفتن مسیر اروپا به عنوان مقصد نهایی، راه اندازی شده است. لذا، به نظر می رسد تغییر مسیرهای ترانزیتی میان شرق و غرب به صورت سازمان یافته در حال انجام بوده که می تواند فرصت های مناسبی برای ارتقاء جایگاه ترانزیت ایرن ایجاد نماید.
آیا ترانزیت ریلی در قیاس با دریا مقرون به صرفه است؟
مرتضی جعفری، معاون بازرگانی و بهره برداری راه آهن جمهوری اسلامی ایران در جریان برگزاری مراسم افتتاحیه قطار چین تاکید کرد که زمان سیر در مسیر ریلی میان ایران و چین، پنجاه درصد کمتر از مسیر سنتی دریایی بوده و از منظر هزینه حمل نیز قابلیت رقابت با دریا را دارد.
اگرچه بر تمامی فعالان حوزه حمل و نقل پوشیده نیست که مسیر دریایی در قیاس با جاده و ریل، همواره ارزانتر خواهد بود، اما باید این فاکتور را در بستر حوادث دریای سرخ محاسبه نمود تا صحت ادعای معاون بهره برداری راه آهن مورد سنجش قرار گیرد.
مشکل اصلی ایجاد شده در خصوص ترانزیت در دریای سرخ، علاوه بر افزایش حق بیمه کشتی های باری، منجر به کاهش بسیار چشمگیر ناوگان حمل و نقل دریایی در این منطقه شده است. در حال حاضر، به جز برخی شرکت های لجستتیکی چینی مانند کاسکو و معدود شرکت های بیمه، هیچ یک از شرکت های بزرگ حمل و نقل دریایی غربی همچون مرسک یا بیمه های صاحب نام، حاضر به ارائه خدمات حمل و نقل در منطقه دریای سرخ نیستند.
همین کاهش شدید تعداد ناوگان، نهایتا منجر به افزایش شدید قیمت حمل شده است. به عنوان مثال، بر اساس آمار اعلامی از سوی شرکت «زنتا» هزینه حمل هر کانتینر ۴۰ فوت در مسیر دریای سرخ از ۳۲۲۳ دلار در ماه آوریل به ۸۴۶۱ دلار افزایش یافته است. این افزایش هزینه حمل آن هم به بیش از دو برابر، منجر به افزایش شدید قیمت کالاهای وارداتی از شرق و در نتیجه، تورم شدید در قیمت مصرف کننده در بازار اروپا شده است. از سوی دیگر، کالاهای اروپایی نیز به دلیل همین افزایش شدید قیمت تمام شده، توان رقابت با کالاهای چینی در آسیا را تا حد زیادی از دست داده اند.
لذا، مجموع عوامل یاد شده، نه تنها دلیل روی آوردن اروپا و چین به مسیر ترانزیتی ایران آن هم در اوج تحریم های اقتصادی وضع شده علیه کشورمان را توجیه می کنند، بلکه بر اساس تعرفه های اعلامی، به نظر می رسد دستکم در شرایط فعلی، ترانزیت ریلی کاملا توان رقابت با مسیر دریایی را دارد.
