نفوذ چین در قرقیزستان برای تسهیل دسترسی به بازارهای غرب آسیا و اروپا
به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ چین سرمایه‌گذاری و تعهدات زیرساختی خود را در قرقیزستان افزایش داده و به دنبال ایجاد شبکه‌های لجستیکی و حمل و نقل استراتژیک در چارچوب طرح کمربند و جاده (BRI) است. ساخت مرکز تجاری و لجستیکی «آت-باشی» (At-Bashy) و راه آهن پیشنهادی چین- قرقیزستان-ازبکستان (CKU) بر هدف پکن برای تقویت ارتباطات تجاری، دور زدن مسیرهای سنتی از طریق روسیه و تحکیم نفوذ خود در آسیای مرکزی تأکید دارد. همچنین، این پروژه‌ها قرقیزستان را به عنوان یک نقطه ترانزیت حیاتی معرفی می‌کند که به طور بالقوه تسلط روسیه در آسیای مرکزی را کاهش و جریان‌های لجستیکی در سراسر اوراسیا را تغییر می‌دهد.
سرمایه‌گذاری چین در زیرساخت‌های قرقیزستان
چین و قرقیزستان روابط اقتصادی خود را در سال‌های اخیر گسترش داده‌اند و پکن به عنوان اولین سرمایه‌گذار خارجی قرقیزستان در سال ۲۰۲۳ تبدیل شده که سهم قابل توجهی در بخش‌های زیرساخت، معدن و انرژی دارد. از زمان راه اندازی طرح کمربند و جاده در سال ۲۰۱۳، قرقیزستان نقش مهمی در برنامه پکن برای ایجاد روابط اقتصادی قوی‌تر با آسیای مرکزی ایفا کرده است. محور این تلاش، ساخت مراکز لجستیکی و راه‌آهن برای تسهیل دسترسی مستقیم به بازارهای غرب آسیا و اروپا بدون عبور از خاک روسیه است، پروژه‌های زیرساختی اخیر، از جمله مرکز آت باشی و راه‌آهن چین، قرقیزستان، ازبکستان در این راستاست.
هاب لجستیکی آت-باشی، در نزدیکی مرز چین و قرقیزستان، در منطقه آزاد اقتصادی نارین (FEZ) قرقیزستان در حال توسعه است که شرایط مالیاتی مطلوبی را ارائه می‌دهد. این پروژه که در سال ۲۰۱۹ تحت یک مشارکت دولتی و خصوصی تأسیس شد، به دنبال معرفی قرقیزستان به عنوان یک گره (هاب) مرکزی در لجستیک ترانزیت اوراسیا است. در همین حال، مسکو حضور فعال منطقه‌ای خود را از طریق اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) و سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) حفظ کرده است و تأثیر خود را در ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی تضمین می‌کند. با این حال، سرمایه‌گذاری‌های چین، از جمله مرکز آت-باشی، باعث تقویت رقابت در منطقه شده که نشان‌دهنده تغییر بالقوه در توازن قدرت منطقه‌ای است.
زمینه ژئوپلیتیکی در سرمایه‌گذاری زیرساختی پکن
مرکز تجاری و لجستیک آت-باشی: که در ۱۰۰ کیلومتری مرز چین و قرقیزستان قرار دارد و هدف آن معرفی قرقیزستان به عنوان یک مرکز لجستیکی اصلی بوده که چین را به آسیای مرکزی و اروپا متصل می‌کند. این مرکز خدماتی شامل انبارداری، کارگزاری گمرک، جایگاه‌های سوخت، پذیرایی و امکانات نمایشگاهی خواهد داشت. پس از تکمیل، این مرکز ظرفیت انتقال نقطه مرزی آت باشی و تجارت فرامرزی و حجم سالانه محموله بین قرقیزستان و چین را افزایش می‌دهد. این مرکز همچنین قصد دارد از تولید صادرات‌محور برای بازارهای داخل EAEU، اتحادیه اروپا و سازمان تجارت جهانی حمایت کند.
پروژه راه آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان: این خط آهن که وعده کاهش زمان ترانزیت از چین به اروپا را تا یک هفته می‌دهد، باوجود اظهارات اخیر مقامات قرقیزستان همچنان متوقف مانده است. این مسیر قزاقستان را دور زده و قرقیزستان را مستقیماً با چین و ازبکستان مرتبط می‌کند. این خط آهن نقش کلیدی در استراتژی پکن در گسترش مسیرهای صادراتی خود دارد و جایگزین‌هایی برای مسیرهای سنتی از طریق روسیه ارائه می‌کند. تأخیر در ساخت و ساز آن تردیدهایی را ایجاد کرده است، اما مذاکرات اخیر با حضور رهبران چین و قرقیزستان حاکی از تعهد مجدد برای شروع آن است.
افزایش سرمایه‌گذاری چین در قرقیزستان: سرمایه‌گذاری مستقیم چین در این کشور در سال ۲۰۲۳ به ۲۲۰.۸ میلیون دلار رسید که بر بخش‌های استراتژیک از جمله تولید، معدن و تدارکات متمرکز بود. سرمایه‌گذاری چین در منطقه اقتصادی نارین و توسعه‌های صنعتی همزمان در قرقیزستان نشان‌دهنده یکپارچگی اقتصادی بلندمدت است. گروه سرمایه‌گذاری ساختمانی هونان، بازیگر اصلی پروژه‌های کمربند و جاده، بر مرکز لجستیک نظارت و منافع شرکت‌های چینی را در چشم‌انداز اقتصادی قرقیزستان تقویت می‌کند.
ارزیابی ریسک‌های همکاری پکن-بیشکک
تغییرات اقتصادی منطقه‌ای: تکمیل مرکز آت-باشی و راه آهن CKU می‌تواند قرقیزستان را به عنوان یک مرکز لجستیکی مهم برای تجارت اوراسیا معرفی و مسیرهای تجاری را که به طور سنتی به شبکه‌های ترانزیتی روسیه وابسته بوده‌اند، مجدداً تنظیم کند. با کاهش اتکا به کریدور شمالی تحت تسلط روسیه، این پروژه‌ها ارتباط مستقیم چین با آسیای مرکزی و اروپا را تقویت می‌کند. در صورت موفقیت، بیشکک احتمالا شاهد رونق اقتصادی باشد و از افزایش تجارت، ایجاد شغل و تولید برای بازارهای صادراتی بهره‌مند شود.
کاهش نفوذ روسیه: مسکو آسیای مرکزی را به عنوان بخشی از استراتژی خود (خارج نزدیک) می‌داند و پروژه‌های زیرساختی پکن چالش مستقیمی در این بخش است. توسعه مسیرهای لجستیکی که قلمروی روسیه را دور می‌زند، می‌تواند نقش مسکو را به‌عنوان مجرای اصلی تجارت اوراسیا به حاشیه ببرد و در نتیجه نفوذ آن بر قرقیزستان و منطقه وسیع‌تر را تضعیف کند. اگرچه روسیه یک متحد کلیدی امنیتی باقی می‌ماند، اما سرمایه گذاری‌های BRI چین نشان دهنده یک استراتژی بلندمدت است که می‌تواند پویایی قدرت را مجددا تنظیم کند که به نفع حضور اقتصادی پکن باشد.
پتانسیل رقابت چین و روسیه: در حالی که هر دو قدرت در ظاهر از ثبات منطقه‌ای و همکاری اقتصادی حمایت می‌کنند، اما رقابت در امور زیربنایی واضح است. پروژه‌هایی مانند آت-باشی و راه آهن CKU، در صورت اجرا، رقابت استراتژیک را افزایش می‌دهند. این وضعیت احتمالاً باعث شود روسیه با حفظ نفوذ خود، اقدامات متقابل فعال‌تری را در EAEU و CSTO انجام دهد. مسکو همچنین ممکن است به دنبال مشارکت‌های جایگزین یا افزایش همکاری نظامی برای مقابله با برتری اقتصادی چین باشد.
ادغام منطقه‌ای بلندمدت: ترکیبی از سرمایه‌گذاری‌های چینی، پروژه‌های زیربنایی و انگیزه‌های اقتصادی، قرقیزستان را برای ادغام بیشتر در حوزه نفوذ اقتصادی پکن قرار می‌دهد. صنایع محلی از جمله کشاورزی، معدن و تولید سبک، احتمالا به سمت بازارها و استانداردهای چینی حرکت کنند. همکاری بیشکک با شرکت‌های چینی از طریق FEZ ممکن است به افزایش وابستگی به تامین مالی و فناوری چین منجر شود.
خطرات اتکای بیش از حد به چین: در حالی که مشارکت مالی چین فرصت‌های توسعه قابل توجهی را ارائه می‌دهد، اما قرقیزستان با خطرات مربوط به وابستگی به سرمایه گذاری‌های چینی و تعهدات بدهی مرتبط با آن مواجه است. نفوذ شرکت‌های چینی بر پروژه‌های مهم می‌تواند استقلال اقتصادی قرقیزستان را به خطر بیندازد و نگرانی‌هایی را در مورد امنیت ملی، اشتغال محلی و پیامدهای زیست‌محیطی ایجاد کند. علاوه بر این، عدم رعایت جدول زمانی پروژه می‌تواند باعث بدبینی عمومی شود و بر سرمایه گذاری‌های آتی تأثیر بگذارد.
در کوتاه مدت، مرکز آت-باشی احتمالا تجارت فرامرزی و اشتغال منطقه‌ای را تقویت می‌کند. راه‌آهن CKU، اگر در چارچوب زمانی مورد انتظار عملیاتی شود، ادغام تجاری با چین را تشدید و جریان‌های تجاری بدون روسیه و احتمالاً همسو با آسیای مرکزی را تغییر می‌دهد. در میان مدت، چشم‌انداز اقتصادی قرقیزستان احتمالا به سمت افزایش نفوذ اقتصادی چین تغییر می‌کند و پکن جایگاه خود را به عنوان یک شریک اصلی اقتصادی مستحکم می‌کند.
منبع: اسپیشیال اوراسیا
