مقام های راه آهن چین در حالی از توافق قطعی با قرقیزستان و ازبکستان برای ساخت کریدور جدید ریلی سخن گفته اند که این کریدور فرصت ها و تهدیدهای مهمی برای مسیرهای ریلی و ترانزیتی ایران را در بر دارد.
به گزارش ریل ایران؛ سه کشور چین، قرقیزستان و ازبکستان پس از مدت ها تلاش برای به توافق رسیدن بر سر ساخت مسیر ریلی جدید و مشترک به توافق رسیدند. این مسیر ۵۲۳ کیلومتری قرار است پس از احداث، به سمت خاورمیانه، جنوب آسیا و اروپا سیر نموده و درست مانند سایر مسیرهای ابتکار کمربند و جاده، کالاهای چینی را از طریق کشورهای مسیر به سمت اروپا حمل نماید.
کریدور جدید CKU از کاشغر چین آغاز شده و با عبور از چندین شهر در کشور قرقیزستان به سمت ازبکستان کشیده شود. مقام های ارشد دولت چین، توافق رسمی و نهایی برای ساخت این مسیر جدید را پیروزی بزرگی برای تمامی کشورهای منطقه دانسته و اعلام کرده اند که فاز نخست این راه آهن تا سال ۲۰۳۰ به بهره برداری خواهد رسید.
بر اساس آنچه در ماه نوامبر روی وب سایت رسمی راه آهن چین به نمایش گذاشته شد، تنها ساخت قطعه خط قرقیزستان این کریدور رقمی حدود ۴.۷ میلیارد دلار هزینه در بر خواهد داشت. «ژو یانگ بیائو» استاد روابط بین الملل در دانشگاه لانزو چین در خصوص این مسیر به نشریه دولتی چاینا ثاوث مورنینگ گفت: این مسیر ریلی پتانسیل برقراری اتصال میان شمال و جنوب و غرب و شرق را دارد. به عنوان مثال، مسیر ازبکستان می تواند از طریق افغانستان به سمت پاکستان کشیده شود.
در همین حال، ژائو لانگ معاون رئیس موسسه مطالعات حکمرانی جهانی در موسسه مطالعات بین المللی شانگهای نیز معتقد است که در صورت ساخته شدن این مسیر ریلی، تمکان اتصال آن به ترکمنستان، ایران و ترکیه نیز وجود دارد.
مقامات راه آهن چین معتقداند که کریدور CKU گزینه بسیار مناسبی برای جیاگزین سازی ترانس اوراسیا است که از داخل خاک روسیه عبور می کند و البته در حال حاضر به دلیل تحریم های وضع شده علیه این کشور، مسیر یاد شده نیز در عمل تعطیل شده است.
به گفته وانگ ییوئی مدیر موسسه امور بین الملل دانشگاه رِنمین در پکن نیزمعتقد است که مسیر جدید می تواند بدون وجود هرگونه مانعی، بار چین را به اروپا متقل کرده و از لحاظ بعد زمانی نیز سیر قطار در CKU بین ۷ الی ۸ روز کمتر از مسیرهای فعلی زمان نیاز خواهد داشت.
تفاهمنامه ساخت راه آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان نخستین بار در سال ۱۹۹۷ میان سه کشور منعقد شده و با اینحال، اجرای آن بنا به دلایل مالی، سیاسی و فنی برای سال ها به تعویق افتاد. اما طرف چینی در سال ۲۰۲۴ بار دیگر به صورت جدی به سراغ پرونده این پروژه ریلی رفته و توجه ویژه ای به آن نشان داد.
سهم چین از ساخت و مالکیت این مسیر ۵۱ درصد بوده و دو کشور ازبکستان و قرقیزستان نیز قرار است هرکدام، ۲۴.۵ درصد از هزینه آن را پرداخت نمایند.
لزوم فعالسازی دیپلماسی ریلی و اتصال ایران به CKU
نکته ای که در خصوص کریدور چین – قرقیزستان – ازبکستان باید در نظر گرفت این است که این کریدور طبق اظهارات مقام های ارشد راه آهن چین و شواهد منطقی، پس از ساخته شدن کریدور ترانس افغان، به شبکه ریلی افغانستان متصل خواهد شد. چنین رخدادی نهایتا منجر به اتصال کشورهای آسیای مرکزی و چین به آب های گرم دریای عمان از طریق شبکه ریلی دو کشور افغانستان و پاکستان می رود که اساسا چنین رخدادی به ضرر ترانزیت ریلی ایران خواهد بود؛ چراکه ممتاز و ویژه بودن مسیرهای ایرانی در برابر گزینه های دیگر را از بین خواهد برد.
اما کریدور CKU شاید برای ایران یک فرصت باشد. همانطور که در متن گزارش نیز اشاره شد، چینی ها موضوع اتصال این کریدور را به شبکه ریلی ایران و ترکیه منتفی ندانسته و همچنان این احتمال وجود دارد که در آینده، شبکه ریلی ایران نیز به کریدور یاد شده و در حقیقت، کمربند و جاده چین متصل شود. این امر درآمد روزانه ارزی چشمگیری را برای کشورمان به همراه خواهد داشت.
از آنجاکه فاز نخست کریدور CKU قرار است تا سال ۲۰۳۰ راه اندازی شود، به نظر می رسد پکن همچنان امیدوار است که با برداشته یا کاسته شدن تحریم ها تا آن زمان، بتواند از مسیر کم نظیر ایران نیز بهره برداری نماید.
اما بهتر است مستقل از مساله مهم تحریم ها، دستکم طرف ایرانی برای آینده کریدور CKU با چینی ها وارد مذاکره شده و نظر مساعد را آنها در خصوص مزایای عبور بار ترانزیتی از ایران جلب نماید. اگرچه نمی توان تا پیش از برداشته شدن تحریم ها کار چندانی پیش برد، اما دستکم زمینه سازی برای اتصال آینده ایران به کریدورهای جدید عبوری از منطقه برای کمتر از دست رفتن منافع تزانریتی کشور طی سال های پیش رو الزامی است که به نظر می رسد این مهم تنها از عهده وزارت محترم امور خارجه بر خواهد آمد.
