به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ وزیر راه و شهرسازی در جریان برگزاری بیست و نهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه خواستار افزایش حجم تجاری دو طرف به بالای ۳۰ میلیارد دلار شد. اگرچه این هدفگذاری خانم وزیر مهم و قابل ستایش است، اما سوال اینجاست که چگونه باید به آن دست یافت؟ یا اینکه اساسا چرا توسعه روابط تجاری با ترکیه حائز اهمیت است؟
چرا توسعه روابط تجاری ایران و ترکیه مهم است؟
اگرچه روابط تجاری میان کشورهای همسایه، همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و متضمن امنیت ملی آنها به حساب می آید، اما در خصوص ترکیه وضعیت اندکی متفاوت است. این کشور در حقیقت راه ورود و اتصال زمینی ایران و اروپا به حساب آمده و این وضعیت از دوران امپراطوری عثمانی و حیات دولت صفوی در ایران نیز صادق بوده است. لذا، از آنجاکه توسعه روابط با غرب به ویژه اروپا همواره از اهمیت بالایی برای ایران برخوردار بوده، حفظ و توسعه روابط با ترکیه نیز به همان نسبت حائز اهمیت است.
موضوع دیگر اینکه ترکیه در کنار امارات طی سال های اخیر و تحت فشارهای عمیق حاصل از تحریم ها، یکی از مبادی اصلی ورود کالاهای مورد نیاز کشور به حساب آمده و علیرغم اختلاف نظرهای طبیعی در خصوص مسائل منطقه، این کشور در بسیاری از موارد همچون ترانزیت و مبادله بار با ایران نیز زیر بار رعایت سفت و سخت تحریم های فزاینده آمریکا نرفته و همواره به عنوان منفذی مهم به ویژه واردات دارو از اروپا به ایران عمل کرده است.
لذا، حفظ و توسعه روابط تجاری میان ایران و ترکیه همواره از اولویت هایی است که باید آن را در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مد نظر قرار داد.
هدفگذاری دستیابی به مبادلات تجاری ۳۰ میلیارد دلاری
یکی از نکاتی که فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در جریان سخنان خود در کمیسیون مشترک به آن اشاره کرد، موضوع افزایش حجم مبادلات تجاری میان دو کشور به ۳۰ میلیارد دلار بود. وزیر راه و شهرسازی در ادامه با بیان اینکه حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال گذشته حدود ۱۱.۷ میلیارد دلار بوده، گفت: «طی هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۳ این حجم به ۱۲.۲۶۵ میلیارد دلار رسیده که ۶۳,۳ درصد رشد را نشان میدهد. در همین راستا امیدوارم بر اساس نقشه راهی که مقرر است توسط دو طرف تهیه شود به حجم مبادلات تجاری دو کشور در چارچوب هدف گذاری ۳۰ میلیارد دلاری دست یابیم».
در خصوص ترکیه باید به این نکته اشاره کرد که در صورت استفاده از ظرفیت اتصال ریلی افغانستان و توسعه روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ایران، هدفگذاری خانم وزیر قابلیت دستیابی خواهد داشت. اساسا باید به این نکته توجه داشت که ترکیه از طریق کریدور میانی، به همسایگان شمالی ایران دسترسی ساده و اکنون، حتی مقرون به صرفه ای ایجاد کرده و نیاز چندانی به مسیرهای ترانزتیی ایران در بخش های شمالی کشور به چشم نمی خورد. ارتباط ترکیه با کشورهای عربی نیز از طریق دریای سرخ و مدیترانه همچنان برقرار بوده که البته طی ماه های اخیر، با چالش هایی نیز مواجه شده است. فعلا تا زمان فعالیت گروه های وابسته به انصارالله یمن در دریای سرخ، دو طرف ممکن است علاقمند به استفاده از پتانسیل شبکه ریلی و جاده ای ایران برای ادامه مناسبات تجاری خود از طریق مسیری امن تر باشند.
در خصوص افغانستان باید گفت که فعلا، تنها راه دسترسی و انجام مبادلات تجاری با ترکیه، صرفا از طریق ایران ممکن و منطقی است. نمایندگان طالبان و ترکیه نیز طی نشست های اخیر منطقه ای، خواستار توسعه روابط تجاری با یکدیگر شده اند. در تازه ترین تحولات، «نورالدین عزیزی» وزیر صنعت و تجارت حکومت طالبان در تاریخ ۹ آذرو در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی حلال استانبول با«عمر بولات» وزیر تجارت ترکیه دیدار کرد.
بنا بر گزارش خبرگزاری تسنیم، طبق اطلاعیه وزارت صنعت و تجارت حکومت طالبان، دو طرف در این دیدار با اشاره به سفرهای هیئت‌های دولتی و بخش خصوصی افغانستان و ترکیه، این سفرها را اساس و مقدمه افزایش و توسعه تجارت میان دو کشور عنوان کردند. دو طرف در ادامه با تأکید بر ملاقات‌های بیشتر و برگزاری نمایشگاه‌ها در دو کشور، توافق کردند یک کمیته فنی و ارتباطی ایجاد شود تا مشکلات، چالش‌ها و فرصت‌ها برای گسترش همکاری‌های اقتصادی را شناسایی کند.
تا اینجای کار می توان گفت که دستکم روی کاغذ، همه چیز بر وفق مراد ایران بوده و پتانسیل افزایش درآمد ارزی برای راه آهن ایران برای توسطه ترانزیت ریلی میان دو طرف وجود دارد. اما باید توجه داشت که عزیزی، نماینده طالبان در حاشیه همین نشست اخیر با «مامدوف» معاون وزارت اقتصاد جمهوری آذربایجان درباره استفاده پایدار از مسیر «راه لاجورد» گفتگو کرده است. وی همچنین خواستار توسعه روابط تجاری با ترکیه از طریق این کریدور که بخشی از کریدور میانی به حساب می آید، شده است. پس افغانستان نیز مانند هر کشور دیگری قطعا به فکر توسعه منافع منطقه ای خود بوده و در صورت اتصال پایدار به کریدور میانی، دیگر مجبور به استفاده صرف از مسیرهای ریلی ما نخواهد بود.
لذا برای دستیابی به هفدگذاری وزیر محترم راه و شهرسازی، می‌بایست نه تنها از توسعه ترانزیت میان ترکیه با افغانستان و کشورهای عربی استقبال کرد، بلکه با استفاده از ظرفیت های سازمان هایی چون اکو، تلاشی مضاعف برای ایجاد یک خط تجاری میان طرف ها با حضور ایران به کار بست.
دیپلماسی اقتصادی ایران می بایست با سرعت در مسیر همگام سازی خود با تحولات منطقه گام برداشته و از فرصت های گذرا استفاده لازم را داشته باشد. این نکته را نیز باید در نظر بگیریم که با توسعه مسیرهای ترانزیتی، فناوری ناوگان حمل و نقل در بخش های مختلف و توسعه تفکر تجارت جهانی، فرصت های تجاری دیگر ماتند قرن ها پیش دائمی نیستند. دیگر نمی توان مدعی شد که تنها راه دستیابی کشوری به کشور دیگر، استفاده از خاک همسایه مستقیم خود است؛ خیر!
فرصت های بزرگ تجاری از طریق تحولاتی مانند جنگ اوکراین، درگیری انصارالله یمن با غرب، مسائل فلسطین و سوریه و …. به وجود مده و با عمده آثار مثبت یا منفی ناشی از آنها نیز پس از اتمام آن تحول، به طور معمول از بین خواهند رفت. لذا می بایست از فرصت های ایجاد شده نهایت استفاده را نمود و بحران های تحمیلی را نیز تحمل کرد تا تحول بعدی از راه برسد.
