رشته‌ای از فولاد در امتداد رؤیاها / تحلیلی بر راه‌آهن رشت – آستارا
شهرام آدم نژاد: در جایی که دریای کاسپین به ساحل‌های خاموش گیلان لبخند می‌زند، رودی از آهن آغاز به جریان می‌کند؛ نه در بستر خاک، که در بطن جغرافیای ژئوپلیتیک قرن. راه‌آهن رشت – آستارا، شاهرگی تازه در کالبد خسته حمل‌ونقل ایران، نه صرفاً یک مسیر، که یک استراتژی است؛ یک اعلام حضور در بازی بزرگ تجارت جهانی.
۱. طول، اما نه فقط بر حسب کیلومتر
این مسیر به طول ۱۶۲ کیلومتر، شاید در نقشه کوتاه باشد، اما در معادلات ژئو‌اقتصادی هزاران کیلومتر معنا دارد. اینجا نه فقط دو شهر که دو قاره به هم متصل می‌شوند؛ اتصال هند به هلسینکی، بندرعباس به بالتیک، چابهار به استکهلم. هر ریل، گویی میخی‌ست کوبیده در نقشه جدید نظم جهانی.
۲. قدرت ترانزیتی پنهان در فولاد
اگر این مسیر در سال نخست تنها ۸ میلیون تن کالا جابه‌جا کند، با نرخ میانگین درآمد ترانزیتی ۹۰ دلار برای هر تُن، تنها از این راه‌آهن می‌توان تا ۷۲۰ میلیون دلار در سال درآمد مستقیم ترانزیت کسب کرد. این رقم در سال پنجم، با بهره‌برداری کامل و تکمیل اتصال به خطوط شمال اروپا، تا بیش از ۲ میلیارد دلار در سال رشد خواهد کرد.
و این، بدون احتساب ارزش افزوده خدمات جانبی لجستیکی است: تعمیرات، انبارداری، سردخانه‌ها، خدمات بانکی و بیمه، که می‌توانند تا ۱.۵ برابر درآمد ترانزیت ارزش خلق کنند.
۳. ضرب‌آهنگ زیرساخت
این مسیر به حدود ۴۲ پل اصلی و ۱۲ تونل متوسط نیاز دارد؛ چراکه بستر آن در منطقه‌ای نیمه‌کوهستانی با پوشش گیاهی متراکم قرار گرفته است. این امر پروژه را به یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای مهندسی ریلی خاورمیانه تبدیل کرده است. میانگین شیب مسیر حدود ۱۸ هزارم و شعاع قوس‌های افقی آن بین ۳۵۰ تا ۶۰۰ متر خواهد بود. ریل‌ها از نوع UIC60 با خواب‌های بتنی پیش‌تنیده و سیستم تثبیت لرزه‌ای مقاوم به زمین‌لرزه طراحی شده‌اند.
۴. ارزش راهبردی و ژئوپلیتیکی
در رقابت خاموش میان بنادر امارات، کانال سوئز، مسیرهای چینی و روسی، ایران با این ریل، ترازوی کریدور بین‌المللی شمال–جنوب را به نفع خود سنگین می‌کند.
مسیر هند–روسیه از راه دریایی و کانال سوئز: ۴۵ روز
همان مسیر از طریق چابهار–رشت–آستارا: ۱۳ تا ۱۶ روز
و این به معنای صرفه‌جویی حداقل ۳۵٪ در زمان و ۲۵٪ در هزینه‌های لجستیکی برای اپراتورهاست.
۵. زنجیره‌های پنهان اشتغال و توسعه
طبق تخمین‌های مدل‌سازی اقتصادی CGE (تعادل عمومی محاسبه‌پذیر):
حدود ۷۰۰۰ نفر در فاز ساخت اشتغال مستقیم و غیرمستقیم خواهند یافت.
در فاز بهره‌برداری، این عدد به حدود ۲۵۰۰ شغل پایدار در حوزه حمل، نگهداری، خدمات بندری و بانکی می‌رسد.
هر کیلومتر این مسیر، به طور میانگین تا ۴۲۵ هزار دلار ارزش افزوده خالص برای اقتصاد ملی در سال ایجاد می‌کند.
۶. تأثیرات فراتر از اقتصاد
این راه‌آهن، به نوعی زخم کهنه عقب‌ماندگی گیلان از شبکه ریلی ملی را درمان می‌کند؛ توسعه گردشگری را تقویت، و بار ترافیک جاده‌ای را کاهش می‌دهد؛ به‌ویژه در محور مرگبار رشت–آستارا، که با آمار سالانه ۸۰۰ تصادف، یکی از سیاه‌ترین جاده‌های کشور است.
و در بُعد زیست‌محیطی، با کاهش حدود ۶۵۰ هزار تن آلایندگی CO₂ سالانه (نسبت به بار معادل در جاده)، این پروژه سهمی روشن در پایداری ملی دارد.
جمع‌بندی: دروازه‌ای از آهن به آینده‌ای سبز
در عصر جدید جغرافیای اقتصاد، کشورهایی که به ریل و دریا تکیه کنند، نقشه جهان را می‌نویسند. راه‌آهن رشت–آستارا، یکی از آن خطوط نادری‌ست که هم در حافظه زمین و هم در حافظه آینده ثبت خواهد شد؛ نه فقط با پیچش پیچ‌وتاب مسیرش، که با توانش در بازتعریف نقش ایران در بازی بزرگ تجارت جهانی
