بندر لجستیکی آپرین کمک حال عبور از ناترازی سوخت
کارشناسان می‌گویند که راه‌اندازی بنادر خشک یکی از راه‌های اصلی برای کاهش هزینه‌های لجستیک در سطح است. رونق حمل‌ونقل ریلی، کاهش مصرف سوخت، کاهش هزینه‌های انبارداری، روان‌سازی جریان ترانزیت و ارتقای پدافند غیرعامل تنها بخشی از جنبه‌های دارای اهمیت بنادر خشک برای زنجیره ارزش لجستیک کشور را تشکیل می‌دهند. طی هفته‌های گذشته و وقوع فاجعه انفجار در بندر شهید رجایی به‌عنوان یکی از بنادر اصلی تجارت کشور، موضوع عدم‌دپو در بنادر کشور و استفاده از ظرفیت‌های بنادر خشک نیز بیش از گذشته موردتوجه قرار گرفته است.
به گزارش ریل ایران به نقل از روزنامه اقتصاد سرآمد، موضوع میزان مصرف سوخت ناوگان جاده‌ای کشور مدتی است که تبدیل به چالشی جدید شده، لذا طی سال‌های گذشته بارها موضوع ناترازی مصرف سوخت در کشور موردتوجه مسئولان دستگاه‌های مختلف و رسانه‌ها قرار گرفته است. هرچند تاکنون راهکارهای مختلفی برای عبور از چالش ناترازی سوخت و مدیریت مصرف سوخت ناوگان جاده‌ای کشور ارائه شده است، اما موضوعی که از نظر کارشناسان دارای اهمیت بالایی بوده، بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های لجستیکی کشور است.
گزارش‌های مختلفی درباره میزان مصرف سوخت ناوگان جاده‌ای کشور مطرح شده و اعداد و ارقام متفاوتی را درباره میزان مصرف سوخت کامیون‌ها و کشنده‌ها به‌عنوان بخش بزرگی از ناوگان ترانزیتی کشور اعلام می‌شود. برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان مصرف گازوئیل ناوگان کامیون در ایران به‌طور متوسط حدود ۶۰لیتر در هر ۱۰۰کیلومتر است. این در حالی است که کامیون‌های امروزی معمولاً بین ۲۸ تا ۳۰لیتر گازوئیل در هر ۱۰۰کیلومتر مصرف می‌کنند. کامیون‌های فرسوده ممکن است بین ۴۰ تا ۵۰لیتر در هر ۱۰۰کیلومتر گازوئیل مصرف کنند.
این آمار در حالی است که براساس اعلام شرکت ملی پخش از حدود ۱۲۰میلیون لیتری که مصرف می‌شود، میزان مصرف در بخش جاده‌ای حدود ۳۵میلیون لیتر است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی مصرف سوخت کامیون‌ها در ایران نسبت به میانگین جهانی بیشتر بوده و به‌طور تقریبی ۲برابر است. از طرف دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که به‌طور کلی، در مسافت‌های طولانی، مصرف سوخت کامیون‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
کمک آپرین به کاهش مصرف سوخت در کشور
بندر خشک آپرین در ۲۰کیلومتری جنوب‌غربی تهران (اسلامشهر) در منطقه‌ای به وسعت ۷۰۰هکتار قرار دارد و شاهراه ریلی چهار استان همجوار است. بندرخشک ریلی آپرین ظرفیت پذیرش ۳۰قطار، ۱۸خط و یک‌هزار واگن در روز را دارد و در حال حاضر برای ۵۰۰نفر اشتغالزایی کرده که این میزان با راه‌اندازی کامل بندرخشک آپرین به ۵هزار نفر خواهد رسید. این بندر خشک در قلب ایران و کنار بزرگ‌ترین بازار مصرف کشور واقع شده است و آنطور که مسئولان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌کنند با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته و با قراردادهای جدید، ظرفیت ۵۰۰۰میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این منطقه وجود دارد.
این بندر خشک ریلی در حال تبدیل‌شدن به مهم‌ترین مرکز لجستیک کشور است. در بندر آپرین برنامه‌ریزی‌های جدی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حمل‌ونقل بین‌المللی نیز صورت گرفته است که با این رویکرد، در آینده نزدیک می‌توان شاهد رونق بیشتری در مراکز لجستیک و توسعه بنادر خشک و خطوط ریلی کشور باشیم. براساس تعاریف موجود؛ بندر خشک، بندری چندمنظوره است که به‌طور مستقیم توسط جاده یا راه‌آهن به بندر دریایی وصل می‌شود. در واقع بندر خشک مرکزی برای دپو و انتقال کالا‌ها به مقاصد دیگر است.
بررسی گزارش‌های منتشرشده و اظهارات مسئولان راه‌آهن جمهوری اسلامی درباره جایگاه و شیوه عملکرد بندر خشک ریلی آپرین نشان می‌دهد که تاکنون ۵۰۰۰هزارتن صادرات کالا از این بندر انجام شده و بیشتر کالاهای وارداتی به آن، از شهرهای مرکزی چین است. از طرف دیگر، با توجه به اینکه مقصد مصرف بخش زیادی از کالاهای بندر شهیدرجایی، شهر تهران است، برای تسریع ترخیص کالا منطقه آپرین انتخاب شده و ویژگی این بندر آن است که زمان ترخیص کالا کاهش می‌یابد.
موضوع دیگری که موردتوجه کارشناسان قرار گرفته، تاثیر مستقیم رونق گرفتن و فعالیت بندر خشک آپرین در حوزه مصرف سوخت ناوگان جاده‌ای و ترانزیتی کشور است. میزان دقیق مصرف سوخت کامیون‌ها از بندر شهیدرجایی تا تهران به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به‌طور کلی می‌توان گفت که متوسط مصرف سوخت در هر ۱۰۰کیلومتر، حدود ۲۸ تا ۳۰لیتر است. در این میان می‌توان با یک محاسبه ساده دریافت که با حرکت یک لوکوموتیو و چندین واگن باری متصل به آن می‌توان صدها تن محصولات وارداتی مختلف را از مبدا بندر شهیدرجایی به بندر خشک آپرین منتقل کرد و به این ترتیب دیگر کمتر نیازی به حضور صدها دستگاه انواع کامیون و کشنده در جاده‌های کشور خواهد بود.
جایگاه بندر خشک آپرین در زنجیره ارزش لجستیک
سالانه حدود ۱۵۰میلیون تن کالا در بنادر اصلی تجاری ایران تخلیه و بارگیری می‌شود که ۹۰میلیون آن مربوط به بندر شهیدرجایی، ۵۰میلیون مربوط به بندر امام‌خمینی و باقی آن مربوط به سایر بنادر ایران است. رسوب این حجم از کالا در بنادر در طول سال هزینه‌های اقتصادی و مخاطرات امنیتی در پی دارد. بنادر خشک درون‌سرزمینی یک راه‌حل برای این مشکل است که در بسیاری از کشورها به‌کار گرفته می‌شود.این نوع از زیرساخت‌ها از ۵۰سال پیش به علت نیاز و ضرورت در برخی کشورهای توسعه‌یافته ایجاد شد و اکنون بسیاری از کشورها از آن بهره می‌برند. در این خصوص توافق‌نامه‌ای در کمیته اسکاپ سازمان ملل وجود دارد که ایران نیز به آن پیوسته است. به‌طور کلی بنادر خشک از پنج جنبه رونق حمل‌ونقل ریلی، کاهش مصرف سوخت، کاهش هزینه‌های انبارداری، روان‌سازی ترانزیت و ارتقای پدافند غیرعامل دارای اهمیت است.
کارشناسان معتقدند رسوب کالا در بنادر هزینه‌های لجستیک را در هر دوسطح خرد و کلان افزایش می‌دهد. در سطح خرد با افزایش هزینه‌های انبارداری و همچنین چندپاره‌شدن محموله و عدم‌امکان حمل با قطار و در سطح کلان به علت کاهش بهره‌وری سوخت هزینه‌های ملی افزایش پیدا می‌کند. بنادر خشک و به‌طور کلی مراکز لجستیک یک راه‌حل برای این مشکل هستند. در صورت وجود این زیرساخت می‌توان محموله‌های ورودی به بنادر را بدون انجام فرایند گمرکی به سرعت با قطار به بنادر خشک ترانزیت داخلی کرده و سپس در آنجا پس از انجام فرایند گمرکی توزیع مویرگی کرد.
یاری آپرین برای عبور از ناترازی برق
طی روزهای گذشته و پس از برگزاری مراسم تکمیل فاز یک و استقرار گمرک اختصاصی در بندر خشک آپرین، نخستین قطار از مبدا چین حامل پنل‌های خورشیدی وارد بندر خشک ریلی آپرین شد. این قطار حامل پنل‌های خورشیدی از مبدا شهر «ایوو»ی چین، پس از ۱۵روز از طریق گمرک اینچه‌برون وارد کشورمان شد که عملیات ترخیص بار آن با کد اختصاصی گمرک آپرین انجام خواهد شد. مسئولان شرکت راه‌آهن البته اعلام کرده‌اند که قطارهای دوم و سوم نیز که حامل پنل‌های خورشیدی از مبدا چین بودند، در فاصله زمانی کوتاهی وارد ایران شده‌اند.
استفاده از پنل‌های خورشیدی برای تامین انرژی برق موردنیاز بخش‌های مختلف کشور و عبور از چالش ناترازی انرژی در کشور یکی از اولویت‌های دولت چهاردهم است. در چنین شرایطی است که مطابق مذاکرات انجام‌شده با کشور چین، قرار است تا واردات پنل‌های خورشیدی فقط از طریق ریلی و به‌صورت مستقیم به کشورمان انجام شود. کارشناسان نیز امیدوارند این اقدام در صورت اجرای صحیح آن در بندر خشک ریلی آپرین بتواند به رفع مشکلات ناترازی انرژی در کشور کمک کند.
یادداشت از فیروز اسماعیلی نژاد
