مزیت لکوموتیو برقی در گلوگاه‌های ترافیکی

دو برابر بودن توان لکوموتیو برقی نسبت به لکوموتیو دیزل الکتریک به بهره‌بردار این امکان را می‌دهد که قطار سنگین‌تری تشکیل دهد و به جای اعزام دو قطار سبک تر یک قطار سنگین تشکیل داده و اعزام کند.

به گزارش ریل ایران به نقل از تین نیوز، مطالعات امکان‌سنجی برقی کردن راه‌آهن ایران به دهه پنجاه بر می‌گردد اما این پروژه هنوز هم به مرحله اجرا نرسیده است.

این مطالعات گاهی برای مسیر های خاصی بوده (تهران خرمشهر‌، بافق بندر عباس، تهران مشهد) و گاهی کل خطوط را شامل می‌شده (از جمله مطالعات مرکز تحقیقات راه‌آهن و دانشکده راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت و مطالعات مشاورین مختلف مانند ایتالفر و سیسترا و مترا و نماد مبتکر).

از آنجا که برقی‌سازی نه یک الزام و ضرورت بلکه یک انتخاب است و با توجه به چالش های پیش رو از جمله:
– هزینه های شیفت از سیستم دیزل الکتریک به سیستم تمام برقی (اعم از سرمایه‌گذاری در زیرساخت، هزینه نگهداری زیر ساخت (شبکه بالاسری علاوه بر خط و ابنیه)، تامین ناوگان برقی، سیستم نگهداری ناوگان و تامین انرژی قطار و …)
– نحوه تامین مالی این پروژه
– اولویت بندی و فاز بندی اجرای پروژه
– نرخ برگشت سرمایه گذاری در این پروژه

باید توجیهات و استدلال‌های قوی و دلایل کافی برای صرف چنین هزینه‌هایی روی میز تصمیم‌گیران گذاشته شود. بدیهی است انجام محاسبات دقیق کمی و محاسبه نرخ برگشت داخلی (IRR) و رسیدن به قیمت تمام شده پروژه به ازای هر مسافر (یا به ازای هر کانتینر) باید به مشاور ذیصلاح و واجد شرایط سپرده شود.

گرچه چندین بار مطالعه برقی کردن (اعم از کل شبکه و یا قطعات خاصی از آن) انجام شده‌، اما همه این مطالعات به دلیل گذشت زمان و تغییر شرایط (به خصوص شرایط مالی) برای کاربست امروز قطعاً نیاز به بازنگری دارند.

با توجه به محدودیت منابع، بدیهی است که پروژه برقی‌کردن نمی‌تواند در کل شبکه اجرا شود و لذا اولویت‌بندی اجرای پروژه (بر اساس انبوهی بار و مسافر و گلوگاه‌های ترافیکی شبکه ریلی) نیز باید از مشاور مطالبه شود.

در این شرایط و در غیاب یک مشاوره قوی‌، در این سلسله یادداشت‌ها تلاش شده ویژگی‌های عنوان شده برای برقی‌سازی در ترازوی علمی ارزیابی شوند. هر بار یک جنبه از برقی‌سازی به صورت یک موضوع مورد بحث قرار می‌گیرد و انشالله به فرایند تصمیم‌گیری کمک خواهد کرد[i].

موضوع اول به مقایسه راندمان در دو سیستم و موضوع دوم به نسبت توان به وزن اختصاص داشت.

موضوع سوم: مزیت لوکوموتیو برقی در گلوگاه های ترافیکی
اینکه نسبت توان به وزن لکوموتیو برقی دو برابر لکوموتیو دیزل الکتریک است[ii]؛ گرچه در نسبت توان به وزن قطار تغییر محسوسی ایجاد نمی‌کند ( موضوع قبل)، اما می‌تواند در محورهای پر ترافیک و گلوگاه های ترافیکی که ظرفیت به اشباع رسیده و امکان اعزام قطار بیشتر وجود ندارد (در جایی که امکان دو خطه کردن نیست و در جائی که مسیر، شیب و فراز و قوس‌های زیادی دارد[iii]) به بهره‌بردار کمک کند.

دو برابر بودن توان لکوموتیو برقی نسبت به لکوموتیو دیزل الکتریک به بهره‌بردار این امکان را می‌دهد که قطار سنگین تری تشکیل دهد و به جای اعزام دو قطار سبک تر یک قطار سنگین تشکیل داده و اعزام کند. در این صورت از ظرفیت خط (= تناژی که در واحد زمان می توان از یک خط عبور داد) استفاده بیشتری می شود و به تعداد کمتری لکوموتیو نیاز خواهد بود.

تذکر: در راه اندازی قطار سنگین، باید به محدودیت کشش قلاب و محدودیت زیرساخت و خط و ابنیه توجه شود و شاید لازم باشد طول خطوط ایستگاه‌ها بلندتر شوند( تطویل خطوط) .

توضیحات:
[i] بدیهی است برخی فرضیات و اعداد ذکر شده در این محاسبات تقریبی هستند و اعداد حتی‌الامکان رند شده اند؛ اما شرط سازگاری زمانی در مقایسه کمیت‌ها رعایت شده است.
[ii] نسبت دو برابر، یک عدد تقریبی است و بسته به نوع لکوموتیوهایی که با هم مقایسه می‌شوند ممکن است این نسبت بیشتر یا کمتر به دست آید.
[iii] از جمله مسیر اندیمشک – دورود و مسیر بافق – بندرعباس