افزایش قیمت مواد غذایی و لزوم مقابله با تورم در منطقه یورو، منجر به تمرکز بروکسل بر تغییر شیوه حمل غلات اوکراینی از دریا به ریل شده که این موضوع برای نقاط دیگر جهان از جمله ایران و خاورمیانه نیز صادق است.
پایگاه خبری ریل نیوز؛ شیوع کرونا در اروپا طی سال ۲۰۲۲ در کنار تشدید تنش ها در اوکراین، منجر به شکل گیری تورم بی سابقه در سراسر منطقه یورو شد. بطوریکه اقتصادهای بزرگ اروپا مانند آلمان برای نخستین بار طی ۴۰ سال گذشته درگیر تورمی چشمگیر شدند؛ تورمی که هنوز پس از دو سال پس لرزه های خود در اقتصاد یورو را حفظ کرده و جبران نشده است.
یکی از مهمترین شقوق مهم تحت تاثیر تورم در اقتصاد اروپا، سبد مواد غذایی به ویژه گندم و غلات بود که منجر به سقوط برخی از شاخص های مهم اقتصادی قاره سبز از جمله قیمت مصرف کننده (CPI) و شاخص خرید مدیران شد. همین موضوع منجر به شکل گیری اعتراضات مردمی به بالا رفتن دائمی قیمت مواد غذایی مصرفی در سراسر اروپا شد. همچنین تجمیع آن با مسائلی همچون ناتوانی شرکت های صنعتی در افزایش حقوق و دستمزد کارکنان به دلیل رکود گسترده اقتصادی حاکم بر منطقه یورو شد؛ موضوعی که نهایتا شهروندان اروپایی را در بسیاری از کشورهای این منطقه مانند بریتانیا، آلمان، اسپانیا و فرانسه به خیابان ها کشید.
تلاش اروپا برای افزایش واردات غلات اوکراین
پس از شکل گیری رکود اقتصادی و تورم قابل توجه در منطقه یورو، رهبران بروکسل درصدد برآمدند تا با وضع مقرراتی جدید مانند معافیت گمرکی و کاهش استانداردهای سفت و سخت مربوط به واردات مواد غذایی به این منطقه، میزان واردات گندم و غلات اوکراین به حوزه یورو را افزایش دهند. هرچند این سیاست در عمل، بازتاب موفقی داشته و قیمت مواد غذایی به ویژه روغن نباتی و محصولات وابسته به گندم و غلات را تا حد چشمگیری کاهش داد؛ اما نهایتا منجر به شکل گیری اعتراضات کشاورزان به ویژه در رومانی و لهستان شد.
این دسته از کشاورزان معتقدند که واردات غلات و گندم اوکراینی ارزان قیمت منجر به محدود شدن بازار فروش آنها در اروپا و در نتیجه وارد آمدن ضریه ای جبران ناپذیر به اقتصاد کساورزی آنها شده است؛ اعتراضاتی که طی هفته های اخیر سراسر اروپا را نیز فرا گرفته و منجر به ایجاد نگرانی جدید برای بروکسل شده است.
تغییر مسیر غلات صادراتی اوکراین از دریا به ریل
موضوع مهم دیگری که در اوج تنش های موجود میان روسیه و اوکراین در سواحل رود استراتژیک دانوب و دریای سیاه به وجود آمد؛ حملات نیرو های روسیه به انبارهای غلات اوکراینی در هر دو منطقه یاد شده در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ بود. همین امر سبب شد تا شریان حیاتی صادرات غلات اوکراین به غرب اروپا تا حد زیادی تحت فشار قرار گرفته و بار دیگر، قیمت مواد غذایی در حوزوه یورو افزایش یابد.
مساله اصلی اینجا بود که روسیه با توسل به مقررات وضع شده برای آب های بین المللی، به سادگی به گذرگاه های آبی دسترسی داشته و به همین دلیل، کشتی های نظامی این کشور در منطقه تجمع انبارهای غلات اوکراین حضور داشتند. همین امر سبب شد تا ایالات متحده و اتحادیه اروپا، اقدام به سرمایه گذاری سنگین و تعمیر خطوط ریلی اوکراین نمایند. هدف از این کار، انتقال غلات و دانه های روغنی صادراتی این کشور به منطقه یورو از طریق شبکه ریلی این کشور عنوان شده است.
هفته گذشته نیز وزارت حمل و نقل لیتوانی، از امضای توافقنامه مشترک با راه آهن اوکراین برای اتصال مجدد ریلی دو کشور به یکدیگر و از سرگیری قطارهای مسافری باری خبر داد. از آنجاکه مسیر ریلی مذکور وارد خاک لیتوانی شده و این کشور نیز از سال ۲۰۰۴، عضو رسمی ناتو محسوب می شود؛ امکان حملات نیروهای روسی به قطارهای مورد سیر در این مسیر تقریبا وجود ندارد؛ مگر آنکه روسیه تحت شرایطی خاص، تصمیم به درگیری مستقیم با ناتو داشته باشد.
مزایای نو ظهور حمل و نقل ریلی در قیاس با دریا
به طور سنتی و از گذشته دور، حمل و نقل دریایی به واسطه موارد متعددی چون استفاده از آبراه های بین المللی و عدم پرداخت تعرفه های سنگین مربوط به عبور از خاک کشورها، توانایی بالای حمل کشتی در حمل بارهایی با حجم بیشتر به نسبت قطار و مقررات کمتر دست و پاگیر مربوط به صدور روادید و قوانین محلی کشورهای مسیر در بخش خشکی، بسیار قرون به صرفه تر از حمل ریلی محسوب می شود.
اما تغییرات ژئوپولیتیک انجام شده اخیر در سطح جهانی به ویژه تنش در آب های استراتژیک جهان مانند دریای سرخ، دریای سیاه، دریای مدیترانه، کانال سوئز و کانال پاناما (به دلیل کاهش سطح آب ناشی از تغییرات اقلیمی) منجر به متزلزل شدن این مزایا برای حمل و نقل دریایی و تغییر مسیر شریان های بزرگ ترانزیتی جهان به سمت خشکی شده است.
در حقیقت، نا امنی ایجاد شده در آبراه های بین المللی و شانه خالی کردن خطوط کشتیرانی و شرکت های بیمه از پوشش این بارها، کاملا به سود ریل تمام شده و اکنون، بهترین فرصت برای توسعه حمل و نقل ریلی فراهم شده است. به عنوان مثال، دو کشور قزاقستان و چین در حال ساخت سومین خط ریلی ترانزیتی اتصال دهنده میان دو کشور بوده و یا روسیه نیز از سرمایه گذاری سنگین بر روی تعمیر و بهسازی خط تفتان – کویته به منظور بهبود اتصال ریلی به ایران خبر داده است.
فرصتی کم نظیر، پیش روی ترانزیت ریلی ایران
در حقیقت، قدرت های بزرگ چه در غرب و چه در شرق، همگی دستکم در یک نقطه با یکدیگر اشتراک نظر دارند که استفاده از آب های بین المللی در شرایط فعلی امری خطرناک بوده و مخاطرات بزرگی برای باراهای ترانزیتی آنها ایجاد خواهد کرد. همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، غرب سعی دارد از شبکه ریلی اوکراین و اروپای شرقی برای ترانزیت کالاهای خود با شرق استفاده کرده و روسیه و چین نیز به دنبال مسیر ریلی آسیای میانه و ایران به جای دریای سرخ و کانال سوئز هستند.
لذا، در شرایط فعلی در صورت به کارگیری دیپلماسی صحیح و به موقع ریلی آن هم برای کشوری مانند ایران که چهار راه ترانزیت خاورمیانه محسوب می شود؛ می توان شبکه ریلی کشور و بار ترانزیتی مورد حمل در آن را تا حدی توسعه داد که شاید در شرایط عادی، طی چندین دهه چنین اقداماتی ممکن به نظر نمی رسید!
