به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز؛ نقشه کریدورهای تجاری عبوری از منطقه خاورمیانه و غرب آسیا طی سال های گذشته دچار تغییرات فراوانی شده است. اگرچه کریدور شمال – جنوب عبوری از ایران قدیمی ترین کریدور این منطقه محسوب می شود؛ اما تعلل بیش از حد شرکای این کریدور و وجود حلقه مفقوده رشت – آستارا منجر به فعال شدن همسایگان برای راه اندازی کریدورهای جدید در غرب و شرق کشورمان شده است.
در شرق، پاکستان و ازبکستان به دنبال راه اندازی کریدور «ترانس افغان» هستند که کشورهای CIS را از طریق خاک افغانستان به بندر گوادار پاکستان متصل می سازد.
اما در غرب نیز دولت ترکیه طی ماه های اخیر اقداماتی در راستای راه اندازی کریدور ترکیبی شمال – جنوب جدید انجام داده که بر اساس اعلام وزارت حمل و نقل این کشور، مسیر کریدور مذکور درست مشابه مسیر شمال – جنوب عبوری از خاک ایران است.
کریدور شمال – جنوب جدید با حضور ترکیه و عراق
کریدور شمال – جنوب جدید عبوری از دو کشور عراق و ترکیه از هند آغاز شده با عبور کالا به بندر فاو عراق، محموله ترانزیتی را از طریق خاک این کشور راهی ترکیه از آنجا نیز به سمت شرق اروپا رهسپار خواهد کرد. دولت ترکیه همچنین امیدوار است بتواند از این مسیر به عنوان شاخه ای جدید برای کمربند و جاده چین و انتقال بار این کشور به اروپا نیز استفاده نماید.
از مهمترین مزایای این کریدور، تجهیز بندر عراقی فاو به تجهیزات به روز و مدرنی است که از سوی شرکت کره ای «دوو» در حال نصب و راه اندازی بوده و همین امر موجب میشود تا بدون نیاز به ترانسشیپمنت، بتوان کالای کانتینری موجود بر عرشه کشتی را به خطوط ریلی و لاین های جاده ای موجود در بندر فاو انتقال داد؛ موضوعی که سرعت و هزینه حمل بار را تا حد بسیار چشمگیری کاهش خواهد داد.
دولت عراق و ترکیه قرار است در مجموع، حدود ۲۳.۸ میلیارد دلار در ساخت خطوط ریلی و جاده ای این کریدور هزینه کنند. این هزینه ها البته شامل بخش های مختلفی از جمله ساخت خط ریلی ۱۰۳۴ کیلومتری متصل کننده ترکیه و عراق به یکدیگر و همچنین ساخت خط ریلی میان غازیانتپ و اوواکوی ترکیه می شود که در مجموع، هزینه های بخش ریلی این پروژه به حدود ۵.۸ میلیارد دلار خواهد رسید. از سوی دیگر، ساخت یک قطعه خط ۶۱۵ کیلومتری در داخل ترکیه نیز در این پروژه بزرگ گنجانده شده است.
در بخش جاده ای نیز بنا بر اعلام وزارت حمل و نقل ترکیه، طول مسیر بندر فاو تا داخل خاک این کشور ۱۹۱۲ کیلومتر بوده که ۱۵۹۲ کیلومتر از این مسیر در حال حاضر موجود است. ۱۹۲ کیلومتر دیگر نیز قرار است در قالب همین پروژه بزرگ ساخته شود که این جاده، دو شهر سانلیورفا و اوواکوی را به یکدیگر متصل خواهد کرد.
امنیت، بزرگترین چالش کریدور شمال – جنوب جدید
یکی از مهمترین فاکتورهای مورد بررسی در میزان موفقیت کریدورهای ترانزیتی، ضریب امنیت مسیر است. در حقیقت، بدون وجود امنیت کافی، امکان جلب نظر سرمایه گذاران، صاحبان بار و شرکت های بیمه برای فعالیت در یک کریدور ریلی وجود ندارد.
نگاهی به نقشه مسیر کریدور مد نظر ترکیه و عراق نشان می دهد که دستکم در شرایط فعلی، ضریب امنیت چنین مسیری در حدی نیست که بتواند نگاه سرمایه گذاران را به خود جلب نماید. وجود تهدیدات امنیتی ناشی از ضعف نسبی دولت عراق در برقراری امنیت مسیرهای ترانزیتی در برخی مناطق این کشور از یک سو و عبور مسیر ترازیتی مذکور از اقلیم کردستان و دیاربکر به عنوان مرکز تجمع جدایی طلبان «پ ک ک»، موفقیت این مسیر جدید را به چالش کشیده است.
به همین منظور، نشریه «میدل ایست آی» ترکیه با انتشار گزارشی در تاریخ ۱۳ مارس ۲۰۲۴ به نقل از یک منبع آگاه، از تصمیم ارتش این کشور برای استقرار نیروهای نظامی در مسیر ساخت کریدور شمال – جنوب جدید در مناطق تحت سیطره نیروهای پ ک ک خبر داد. این در حالیست که ترکیه طی یک سال گذشته، ده ها تن از نیروهای نظامی خود را در درگیری مسلحانه با جدایی طلبان پ ک ک از دست داده و همین موضوع، میزان موفقیت استراتژی نظامی آنکارا برای مقابله با پ ک ک را تا حد زیادی زیر سوال برده است.
از سوی دیگر، میدل ایست آی معتقد است که میزان موفقیت نیروهای نظامی ترکیه در مقابله با تهدید پ ک ک به ویژه در فصل زمستان به دلیل کاهش دید در مناطق کوهستانی شمال اقلیم و عدم آشنایی کافی با مخفیگاه های کوهستانی این گروهک کاهشی محسوس می یابد.
به هر حال، حتی در صورت استقرار نیروهای ارتش ترکیه به عنوان حافظان امنیت کریدور شمال – جنوب مد نظر آنکارا، امنیت چنین مسیری با کریدور شمال – جنوب عبوری از ایران قابل قیاس نخواهد بود. با توجه به افزایش فشار دولت اردوغان بر رهبران احزاب کُرد ترکیه و حملات نظامی علیه مواضع پ ک ک در اقلیم کردستان، به نظر می رسد تاسیس چنین کریدوری بهترین فرصت مناسب برای کُردهای جدایی طلب برای ضربه زدن به منافع و امنیت تجاری آنکارا محسوب شود. لذا، دستکم در بحث امنیت، باید گفت که چنین کریدوری به هیچ وجه با مسیر عبوری از ایران قابل قیاس نخواهد بود.
