ضرورت طراحی استراتژی ترانزیت ریل پایه و کمک بزرگ راه آهن به توسعه اقتصادی

به گزارش ریل ایران به نقل از اقتصاد سرآمد؛ ایران به دلیل قرار گرفتن در سر راه شرق به غرب از دیرباز در جابه‌جایی کالاها اهمیت بسزایی داشته است. البته امروزه نیز با قرارگیری ایران بر سر چهارراه ریلی دنیا، فرصت بسیار مناسبی جهت ترانزیت ریلی کالاهای مصرفی کشورهای آسیای‌میانه، جنوب‌شرق آسیا و اروپا در اختیار دارد. با توجه به اهمیت حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی حجم وسیعی از کالاها و موقعیت استراتژیک ریلی ایران، وجود راهبردهای ریلی برای توسعه تجارت و همچنین رونق ترانزیت کشور ضروری است.

کارشناسان معتقدند که فرصت‌های متعددی در زمینه توسعه شبکه ریلی ایران وجود دارد. اتصال دروازه‌ها و نقاط استراتژیک مرزی، به‌ویژه بنادر مهم و بندر چابهار به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور به شبکه ریلی، جهت افزایش حجم ترانزیت، کاهش حجم ترافیک ‌بار در سواحل و کاهش حوادث جاده‌ای به‌عنوان مهم‌ترین اولویت‌های توسعه شبکه ریلی معرفی شده‌اند.

الزامات برنامه‌ریزی راهبردی حمل‌ونقل ریلی

در برنامه‌ریزی راهبردی حمل‌ونقل ریلی، هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیماتی است که شرکت‌های ریلی را قادر می‌سازد به هدف‌های بلندمدت خود در بخش جابه‌جایی بار و مسافر دست یابند. فرایند مدیریت راهبردی در صنعت حمل‌ونقل ریلی شامل سه مرحله است، نخست: علاوه‌بر داشتن ساختار مناسب، قوانین بالغ و نظارت مؤثر، تدوین راهبردها، اجرای راهبردها و ارزیابی راهبردها بسیار اهمیت دارد. در این ‌بین یکی از راهبردهای مهم حمل‌ونقل ریلی افزایش سرعت بازرگانی قطارها و سرعت سیر قطارها در بلاک و نیز کمینه کردن زمان تأخیر قطارها در مسیرهای ریلی کشور و ایجاد رضایت مسافران و صاحبان کالا در سطح کشورهای توسعه یافته است.

توسعه ایمنی و افزایش کارایی و ظرفیت سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی که در نهایت به توسعه اقتصادی کشور منتهی گردد. توسعه صنعت حمل‌ونقل ریلی لازم است با محوریت ارتقای ایمنی و کاهش هزینه‌های ناشی از سوانح باشد، از این‌رو می‌توان اولویت‌های راهبردی صنعت حمل‌ونقل ریلی را ارتقای سطح ایمنی سفرها، بهبود شرایط زیست‌محیطی و کاهش مصرف انرژی دانست که مستلزم همکاری و انسجام میان بخش خصوصی و ارگان‌های دیگر با وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت و کشور است.

اهمیت فعال‌سازی کریدورهای بین‌المللی

نورالله بیرانوند، کارشناس ارشد حمل‌و‌نقل که در حال حاضر معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌و‌نقل راه‌آهن است، پیش از این در مطلبی برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد نوشته بود: خوشبختانه ضرورت فعال‌سازی کریدورهای بین‌المللی عبوری از کشور در سیاست‌های کلی و برنامه هفتم توسعه به‌نحو شایسته‌ای منعکس شده است. براساس بند ۱۰ سیاست‌های کلی برنامه هفتم «فعال‌سازی مزیت‌های جغرافیایی ـ سیاسی و تبدیل جمهوری‌ اسلامی ایران به مرکز مبادلات و خدمات تجاری، انرژی، ارتباطات و حمل‌و‌نقل با روان‌سازی مقررات و ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم» ضروری است؛ همچنین در برنامه هفتم توسعه احکام مناسبی در راستای عملیاتی شدن سیاست کلی مورد اشاره درج شده است.

در بند الف ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم مقرر شده است که سازمان برنامه‌و‌بودجه با همکاری وزارتخانه‌های ذی‌ربط مکلف است چند طرح بزرگ اقتصادی ملی و پیشران از جمله طرح فعال‌سازی دالان‌های راهبردی گذر (ترانزیت) ریلی و دریایی را تهیه نموده و ظرف سه ماه از لازم‌الاجرا‌ شدن قانون به تصویب هیأت وزیران برساند.

براساس بند الف ماده ۵۷ «ستاد ملی گذر مرز به مرز (ترانزیت)» به‌عنوان هماهنگ‌کننده و مسئول حوزه گذر (ترانزیت) و آماد و پشتیبانی (لجستیک) به ریاست رئیس‌جمهور (و در غیاب وی معاون اول رئیس‌جمهور) و عضویت وزرای امور اقتصادی و دارایی، صنعت، معدن و تجارت، کشور، نفت، امور خارجه، راه‌و‌شهرسازی، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، رئیس سازمان و یک‌نفر عضو ناظر از کمیسیون عمران با انتخاب مجلس با وظایف زیر تشکیل می‌شود.

افزایش ترانزیت ریلی با فناوری و دانش روز

برای رسیدن به ترانزیت هدف‌گذاری‌شده در برنامه هفتم پیشرفت کشور، نیازمند استفاده از فناوری اطلاعات و بروز کردن فرآیندها هستیم. کارشناسان معتقدند که ترانزیت اولویت کشور است و راه‌آهن این موضوع را با رویکرد ترانزیت ریل پایه دنبال می‌کند. این هدف‌گذاری در برنامه هفتم، اتفاق افتاده که بایستی به ترانزیت ۴۰میلیون‌ تن بار در سال برسیم. براساس اظهار نظرهای صورت‌گرفته از سوی مسئولان دولتی رسیدن به این عدد باید با محوریت کریدورهای ریلی اتفاق افتد و لازمه رسیدن به این هدف، بروز کردن فرآیندهاست.

از طرف دیگر، مسئولان راه‌آهن جمهوری اسلامی معتقدند که ترانزیت اولویت راه‌آهن است و خط مقدم آن فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در چنین شرایطی موضوع بهره‌وری در سازمان‌ها بدون اتکا به فناوری‌های جدید ممکن نمی‌شود و لازم است جایگاه فناوری اطلاعات، باز تعریف شود. رقابت‌پذیری و ارائه خدمات جدید به مشتریان در بخش بار و مسافر و لجستیک، مفاهیمی هستند که با باز‌تعریف فرآیندها، قابل تحقق است. فناوری اطلاعات، موتور محرک تغییرات سازمان است و اگر در راه‌آهن به‌دنبال افزایش بهره‌وری و تعالی عملیات هستیم؛ موثرترین ابزار، استفاده از فناوری اطلاعات است.

توسعه پایدار و حفاظت از محیط‌زیست

یکی از محورهای سفر رئیس‌جمهور به روسیه و سایرکشورهای آسیای‌میانه فعال‌سازی کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی عبوری از ایران به‌ویژه کریدور ریلی شمال-جنوب است که رویکردی هوشمندانه در شرایط فعلی است. موقعیت ژئوپولیتیک کشور ایران مزیت خدادادی منحصربه‌فردی است که مانند سایر منابع کشور تاکنون مورد استفاده قرار نگرفته است.

از طرف دیگر بیرانوند، معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌و‌نقل راه‌آهن نیز در نوشتاری اختصاصی برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، پیش از این آورده بود: توسعه پایدار و محیط‌زیست از موضوعات مورد توجه برای توسعه ریلی کشور است. با توجه به اجماع جهانی درخصوص مسائل زیست‌محیطی، حمل‌و‌نقل ریلی به‌‌عنوان نماد حمل‌و‌نقل پایدار و سبز اولویت اول همه کشورها است. بنابراین اتخاذ استراتژی ترانزیت ریل ‌پایه هم‌راستایی باسیاست‌های جهانی در این زمینه بوده و همکاری بیش‌تر سایر کشورها در زمینه تأمین مالی و سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های مربوطه را به‌همراه خواهد داشت.

یکی از اصلی‌ترین مزایای برنامه‌ریزی و اقدام برای مسیرهای ریلی در حال ساخت ایران، تلاش برای حضور پُررنگ‌تر کشور در کریدورهای بین‌المللی حمل‌و‌نقل است. موقعیت جغرافیایی استراتژیک ایران و ارتباط تنگاتنگی که با بسیاری از کشورهای همسایه دور و نزدیک دارد، با توسعه مسیرهای راه‌آهن، باعث گسترش روابط تجاری و افزایش ارزآوری خواهد شد.