تأکید مدیرعامل راه‌آهن بر ضرورت اتصال کارخانه‌های بزرگ به شبکه ریلی کشور / افزایش ۲۰ درصدی بهره‌وری با خطوط فرعی
در حالیکه مدیرعامل راه آهن بر ضرورت اهمیت اتصال مستقیم شرکت های صنعتی به شبکه ریلی تاکید کرده، این سوال مطرح است که چنین اتصالی بهره وری واحدهای صنعتی را تا چه حد افزایش میدهد و اساسا کدام شرکت های صنعتی بزرگ جهان از اتصال ریلی مستقیم به شبکه راه آهن بهره میبرند؟
به گزارش ریل ایران، مدیرعامل راه‌آهن در بازدید از خط ریلی در حال ساخت اصفهان–ازنا، طی سخنانی بر ضرورت و اهمیت ساخت خطوط فرعی جهت اتصال کارخانه‌های صنعتی بزرگ به شبکه ریلی کشور تأکید کرد.
دکتر ذاکری در جریان این بازدید، با اشاره به پیش‌بینی حجم بار سالانه ۲.۵ میلیون تن در این مسیر، بر ضرورت احداث هم‌زمان خطوط فرعی و صنعتی در این محور توسط بخش خصوصی تأکید کرد و خواستار مشارکت فعال سرمایه‌گذاران در این زمینه شد. وی همچنین افزود: اگر احداث خطوط فرعی و صنعتی ریلی هم‌زمان با ساخت خط اصلی صورت گیرد، بهره‌برداری کامل و مؤثرتری از خطوط انجام می‌شود و ظرفیت حمل بار ریلی افزایش چشمگیری خواهد داشت.
اهمیت اتصال ریلی مستقیم شرکت‌های صنعتی
تجربه موفق اتصال واحدهای صنعتی و معدنی بزرگی چون گل‌گهر، فولاد مبارکه و چادرملو به شبکه ریلی نشان میدهد که این اتصال، شرط اساسی رشد بهره‌وری به شمار می‌آید. در حقیقت، بدون فراهم‌شدن زیرساخت‌های لجستیکی لازم برای کارخانه‌های بزرگ صنعتی، زنجیره توزیع آن‌ها با مشکلات متعددی مواجه خواهد شد. اتصال ریلی مستقیم، به‌ویژه برای واحدهای صنعتی با محصولات خروجی سنگین و حجیم، امری اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شود؛ چرا که شبکه جاده‌ای ظرفیت کافی برای حمل محموله‌هایی چون فولاد یا سنگ‌های معدنی را ندارد و استفاده از آن علاوه بر افزایش هزینه، زمان حمل را نیز به‌طور قابل‌توجهی طولانی می‌کند.
اقدام شرکت‌های خصوصی بزرگی چون زر ماکارون و شیرین عسل برای ساخت خطوط فرعی نیز اهمیت چنین اتصالی را به‌خوبی نمایان می‌سازد.
تجربه جهانی از اتصال ریلی واحدهای صنعتی بزرگ به شبکه ریلی
تقریباً تمامی شرکت‌های بزرگ و برندهای مشهور جهانی از چندین دهه پیش به شبکه ریلی متصل بوده و از این اتصال به‌عنوان ستون فقرات اصلی زنجیره توزیع خود بهره میبرند.
در بخش خودروسازی، بسیاری از کارخانه‌های بزرگ جهان به‌صورت مستقیم به شبکه‌های ریلی متصل هستند تا انتقال قطعات و خودروهای نهایی با سرعت و هزینه کمتر انجام شود. برای نمونه، کارخانه عظیم فولکس‌واگن در شهر ولفسبورگ آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین سایت تولید خودرو در جهان، دارای شبکه‌ای گسترده از خطوط ریلی داخلی است که امکان جابه‌جایی خودروها و قطعات بین بخش‌های مختلف تولید و انبار را فراهم می‌کند. همچنین کارخانه بی‌ام‌و در مونیخ به خط حلقه شمالی شهر متصل است و واگن‌های مخصوصی برای انتقال خودروهای کامل‌شده و قطعات استفاده می‌کند.
در آمریکا، کارخانه بزرگ تویوتا در ایالت کنتاکی به‌طور مستقیم به خط ریلی اختصاصی متصل است که بخش مهمی از حمل‌ونقل قطعات و خودروهای تولیدی از این مسیر انجام می‌شود. همچنین مجتمع صنعتی فورد در حاشیه رودخانه روژ در ایالت میشیگان، یکی از اولین نمونه‌های ادغام کامل سیستم تولید و حمل‌ونقل ریلی درون‌سایتی محسوب می‌شود و نقش مهمی در تاریخ لجستیک صنعتی دارد.
در حوزه صنایع ریلی و هوافضا نیز اتصال مستقیم ریلی از اهمیت بالایی برخوردار است. کارخانه تولید لکوموتیو و واگن شرکت کاواساکی در شهر کوبه ژاپن به خط اصلی راه‌آهن این شهر متصل است و قطارهای تولیدی پس از آزمایش از همین مسیر به شبکه سراسری منتقل می‌شوند. در ایالات متحده نیز شرکت بوئینگ برای حمل بدنه هواپیماهای مدل ۷۳۷ از کارخانه‌های ساخت در کانزاس به مرکز مونتاژ در رنتون واشنگتن از خطوط ریلی اختصاصی استفاده می‌کند. این حمل از طریق قطارهای ویژه انجام می‌شود و یکی از پیچیده‌ترین زنجیره‌های لجستیکی صنعتی جهان به شمار می‌رود که نیازمند هماهنگی دقیق بین تولیدکنندگان قطعات و کارخانه مونتاژ نهایی است.
در بخش صنایع شیمیایی نیز اتصال ریلی نقش کلیدی در انتقال مواد خطرناک و حجیم دارد. مجتمع بزرگ بی‌اِی‌اِس‌اِف در شهر لودویگسهافن آلمان به‌عنوان بزرگ‌ترین مجموعه یکپارچه پتروشیمی جهان شناخته می‌شود و دارای شبکه‌ای داخلی با بیش از دویست کیلومتر خط ریلی است. در این مجتمع، بخش عمده‌ای از جابه‌جایی مواد خام و محصولات نهایی از طریق واگن‌های مخصوص مواد شیمیایی انجام می‌شود که به شبکه سراسری راه‌آهن آلمان متصل‌اند. این ساختار موجب افزایش ایمنی، کاهش هزینه و صرفه‌جویی قابل توجه در زمان حمل‌ونقل می‌شود و الگویی موفق از ادغام حمل‌ونقل ریلی در صنایع سنگین ارائه میدهد.
میزان افزایش بهره‌وری کارخانه‌های صنعتی در صورت اتصال ریلی
اتصال مستقیم کارخانه‌ها به خطوط ریلی یکی از مؤثرترین راهکارها برای افزایشبهره‌وری صنعتی محسوب می‌شود. این اتصال موجب کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، صرفه‌جویی در زمان جابه‌جایی مواد اولیه و محصولات نهایی و کاهش اتکای کارخانه به حمل‌ونقل جاده‌ای خواهد شد.
مطالعات مختلف نشان میدهد که اثر این اتصال، به‌ویژه در صنایع سنگین و تولید انبوه، قابل توجه بوده و به‌طور میانگین بین ۵ تا ۲۰ درصد افزایش در بهره‌وری کل کارخانه را در پی دارد.
بر اساس پژوهش‌های دانشگاه شیکاگو درباره توسعه خطوط ریلی در آمریکا، هر واحد افزایش در دسترسی ریلی به بازارها، به‌طور متوسط موجب رشد ۱۳ درصدی در بهره‌وری تولیدات صنعتی طی دوره‌های چندساله شده است (BFI, University of Chicago). مطالعه مشابه در کشور سوئد نیز نشان میدهد که نواحی دارای زیرساخت ریلی نسبت به نواحی فاقد آن، طی چند دهه رشد عملکرد صنعتی تا حدود ۱۲۰ درصد را تجربه کرده‌اند (arXiv, 2021). این مطالعات اگرچه در مقیاس ملی انجام شده‌اند، اما به‌روشنی نشان می‌دهند که وجود اتصال ریلی یکی از عوامل کلیدی در افزایش کارایی و رقابت‌پذیری واحدهای تولیدی است.
بنابر گزارش مؤسسه RSTRack، ایجاد خطوط ریلی فرعی در مجموعه‌های صنعتی می‌تواند زمان تحویل نهایی محصول را به‌طور محسوسی کاهش داده و بهره‌وری عملیاتی را به‌طور مستقیم افزایش دهد. همچنین اتصال ریلی موجب صرفه‌جویی در هزینه‌های نیروی انسانی و افزایش امنیت حمل‌ونقل کالاهای حجیم و خطرناک می‌شود.
در مجموع، بر اساس داده‌های پژوهشی و تجربیات صنعتی، می‌توان گفت که اتصال ریلی کارخانه‌ها معمولاً منجر به افزایش متوسطی در بهره‌وری صنعتی بین ۵ تا ۲۰ درصد می‌شود و در صنایع بزرگ‌تر یا با حجم جابه‌جایی بالا، این مقدار می‌تواند افزایش یابد.
