نقش حیاتی راه آهن در توسعه ترانزیت کشورهای محصور در خشکی CIS با آب های جنوب

با افزایش مناسبات تجاری و ترانزیتی میان کشورهای محصور در خشکی منطقه CIS و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، به نظر می رسد در صورت بهره برداری مناسب و به موقع؛ راه آهن ایران می تواند به حلقه اتصال این دو منطقه به یکدیگر تبدیل شود.

به گزارش ریل ایران؛ سومین نشست کشورهای محصور در خشکی سازمان ملل متحد روز ۱۶ مرداد ماه با حضور وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران در شهر آوازه ترکمنستان برگزار شد.

«فرزانه صادق» طی سخنانی در پنل تامین مالی زیرساخت های حمل و نقلی این نشست دو روزه گفت: توسعه حمل‌ونقل پایدار و تاب‌آور نیازمند زیرساخت‌های مناسب است. ازاین‌رو، طراحی شبکه‌ای منسجم و پیوسته میان کشورهای خشکی‌بست و ساحلی از یک‌سو، و به‌کارگیری روش‌های سرمایه‌گذاری و تأمین مالی به‌ویژه مشارکت عمومی-خصوصی از سوی دیگر، زمینه تقویت پیوندهای حمل‌ونقلی میان کشورهای خشکی‌بست و ترانزیتی را فراهم می‌کند.

وزیر راه و شهرسازی، اهدافی چون عبور ۲۰ میلیون تن بار ترانزیتی از شرق دریای خزر تا سال ۲۰۲۸ میلادی و ۱۵ میلیون تن کالا از غرب دریای خزر تا سال ۲۰۳۰ را تعیین کرده است. تحقق این اهداف منجر به انسجام زیرساخت‌های منطقه و تقویت تجارت و ترانزیت خواهد شد.

صادق افزود: در اولویت برنامه‌های کلان ایران، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی در راهگذرهای شمال – جنوب و شرق – غرب قرار دارد و پروژه‌هایی همچون اتصال ریلی شلمچه – بصره، بندر چابهار به مرز سرخس، خط ‌آهن رشت – آستارا و مسیر سرخس به چشمه ثریا در حال پیشرفت هستند.

وزیر راه و شهرسازی گفت: تکمیل این پروژه‌ها به کشورهای خشکی‌بست، امکان می‌دهد با سرعت و هزینه کمتر به بنادر خلیج ‌فارس و دریای عمان دسترسی پیدا کنند.
دکتر ذاکری مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران نیز طی نشستی سه جانبه، با ممد آکممدوف، وزیر حمل و نقل ریلی ترکمنستان و ظوفار نرزولایف رئیس شرکت راه آهن ازبکستان دیدار و گفتگو کرده و همزمان در نشستی مشترک با روسای راه آهن های قزاقستان و ترکمنستان شرکت کرد. در این دیدارها مقرر شد در خصوص توسعه همکاری های ریلی به ویژه در خصوص افزایش حجم بارهای بین المللی و رفع موانع نقاط مرزی کریدورهای عبوری از کشورهای مذکور، تفاهمنامه ای سه جانبه میان سه کشور به امضا برسد.
نقش حیاتی راه آهن ایران در اتصال آسیای مرکزی و خلیج فارس

مهمترین نقش راه آهن ایران در کاهش مشکلات ناشی از محصور بودن کشورهای آسیای مرکزی، اتصال این منطقه به سواحل خلیج فارس است تا از این طریق، کشورهای یاد شده بتوانند به آب های گرم اقیانوسی جنوب دسترسی پیدا کنند. برگزاری جلسات دوجانبه و چندجانبه دکتر ذاکری با همتایان خود از کشورهای CIS در جریان نشست کشورهای محصور در خشکی نیز موید همین اهمیت است.

اما نکته ای که باید در این خصوص به یاد داشت اینکه فاکتور زمان در این نقش آفرینی بسیار حیاتی است. چراکه دو طرف طی ماه های اخیر تحرکات گسترده ای برای توسعه روابط تجاری با یکدیگر انجام داده اند. در تازه ترین این تحولات، گروه بنادرابوظبی (AD) تفاهمنامه ای دوجانبه با راه آهن قزاقستان برای راه اندازی پروژه «گالف لینک» به امضا رسانده است.

هدف از این پروژه، افزایش ارتباط تجاری و ترانزیتی دو کشور از طریق سرمایه گذاری مشترک روی کریدور میانی اعلام شده است. اما هدف کلی این پروژه، ایجاد نوعی اتصال ترکیبی از شرق آسیا به خلیج فارس از طریق کریدور میانی است. علاوه بر این پروژه، شرکت بنادر ابوظبی طی دور سال گذشته تحرکات مهمی در راستای افزایش ارتباط ترانزیتی با منطقه CIS برقرار کرده که به عنوان نمونه، می توان به تاسیس شرکت مشترک سرمایه گذاری MICS اشاره کرد.

روسای جمهوری قزاقستان و ازبکستان نیز تاکنون چندین مرتبه در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس شرکت داشته اند که نشانگر عرم جدی دو طرف برای توسعه روابط تجاری – ترانزیتی با یکدیگر است. همین امر، ضرورت حرکت هرچه سریعتر ایران به سمت توسعه روابط با همسایگان شمالی و جنوبی خود را دوچندان ساخته و نقش فاکتور زمان را در این میان بیش از پیش حساس جلوه می دهد. بدیهی است که در صورت عدم تحرک جدی از سوی ایران و نقش آفرینی به عنوان پل ارتباطی میان شمال و جنوب، مسیرهای جایگزین دیگر همچون کریدور میانی که طی سال های اخیر به جدی ترین رقیب مسیرهای ترانزیتی عبوری از ایران تبدیل شده، پا به عرصه خواهند گذاشت.

رونق بخشی بنادر جنوب در گرو توسعه راه آهن

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت اینکه اگرچه ایران به واسطه اتصال گسترده خود با سواحل جنوبی، از چندین بندر استراتژیک به ویژه بندر اقیانوسی چابهار برخوردار است، اما لازمه بهره برداری ترانزیتی از این بنادر، اتصال آنها به بنادر شمالی است. علاوه بر کریدور شمال – جنوب که شاخه شرقی آن در حال بهره برداری است، بنادر جنوب ایران می بایست برای افزایش بهره وری، به بنادر شمالی به ویژه سه بندر آستارا، امیرآباد و کاسپین متصل و از این طریق، به هاب ترانزیت میان شمال و جنوب تبدیل شوند.

آنچه مسلم است، بدون همکاری تنگاتنگ میان سازمان بنادر و راه آهن، امکان این اتصال و بهره برداری از آن وجود نخواهد داشت که در نتیجه، پتانسیل بالای بنادر و مسیرهای ترانزیتی عبوری از ایران با ظهور مسیرهای رقیب، متحمل آسیب بیشتر خواهد شد.