تقویت کریدورهای ترانزیتی؛ دستاورد کلان تفاهم راه آهن های ایران و پاکستان

در حالیکه تفاهمنامه توسعه مناسبات ریلی میان راه آهن های ایران و پاکستان طی هفته اخیر به امضا رسیده، توجه به این نکته ضروری است که توسعه روابط ریلی ایران و پاکستان، منجر به رشد ترانزیت ریلی کشورمان در هر دو مسیر شرق – غرب و شمال – جنوب خواهد شد.

به گزارش ریل ایران؛ راه آهن جمهوری اسلامی ایران از روز ۲۵ شهریور ماه میزبان سید مظهر علیشاه، معاون وزیر و مدیرعامل راه آهن پاکستان بود. وی پس از امضای تفاهمنامه همکاری مشترک با دکتر ذاکری، مدیرعامل راه آهن کشورمان، برای بازدید از مرز ریلی سرخس، پایانه شهید مطهری و ایستگاه راه آهن شهید رئیسی راهی مشهد مقدس شد.

مدیرعامل راه آهن پاکستان طی بازدید از مرز ریلی سرخس و تجهیزات مربوط به تعویض بوژی و ترانسشیپمنت در این سایت بزرگ، با بیان اینکه راه آهن ایران موفق به فراهم آوردن زیرساخت های لازم در توسعه ترانزیت ریلی به ویژه با کشورهای CIS شده، بر لزوم الگوبرداری راه آهن کشورش در فراهم آوردن زیرساخت های لازم برای تعویض بوژی در زاهدان تاکید کرد.

مظهرعلیشاه همچنین طی سخنانی، با تاکید بر اینکه  اتصال و افزایش ارتباطات میان ملت ها و کشورهای همسایه، کارویژه ذاتی راه آهن ها محسوب می شود، به نقش کلیدی راه آهن در افزایش مناسبات فرهنگی – تجاری میان ایران و پاکستان اشاره کرده و آن را مهم ارزیابی کرد.

اما سوال اینجاست که اهمیت امضای تفاهمنامه همکاری میان راه آهن های ایران و پاکستان چیست؟ در ادامه، به مهمترین این موارد خواهیم پرداخت.

نقش پاکستان در توسعه ترانزیت شرق – غرب

همانطور که می دانیم، دکتر ذاکری از زمان تصدی مدیر عاملی راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تاکید فزاینده ای بر لزوم توسعه ترانزیت ریلی در دو مسیر شرق – غرب و و شمال – جنوب داشته است. در بخش مرزهای شرق کشور، به موجب سرمایه گذاری های انجام شده و ساخت خط ریلی مشترک با این کشور از مرز شمتیغ، ترانزیت قابل ملاحظه ای میان ایران و افغانستان برقرار است. با اینحال، علیرغم اهمیت فزاینده ارتباط ریلی ایران و پاکستان، مشکلات زیرساختی از جمله خط فوق عریض راه آهن پاکستان، فرسودگی بیش از حد خطوط ریلی این کشور، نبود امکانات لازم برای ترانسشیپمنت میان دو کشور و کمبود ناوگان ریلی در پاکستان، موجب شده تا میزان ترانزیت ریلی میان دو همسایه با مشکلات فزاینده ای مواجه شود.

اما مظهر علیشاه در سفر به سرخس، از برنامه کشورش برای نوسازی و خطوط و ناوگان ریلی پاکستان طی سه سال آینده خبر داده است. این اقدام پاکستان می تواند نقطه امیدی برای توسعه ترانزیت ریلی میان دو کشور شود. توجه داشته باشیم که راه آهن پاکستان یک سر کریدور مهم استانبول – تهران – اسلام آباد (ITI) یا همان کریدور اکو بوده که علاوه بر مناسبات ریلی مستقیم با جمهوری اسلامی ایران، توسعه شبکه ریلی این کشور می تواند نقش به سزایی در  ترانزیت ریلی میان غرب آسیا و اروپا از طریق شبه ریلی ایران ایفا نماید. لذا، هرگونه توسعه شبکه ریلی این کشور می تواند به صورت غیرمستقیم، بر منافع ریلی ایران نیز تاثیر به سزایی داشه و به استراتژی کلان تعریف شده از سوی مدیرعامل راه آهن نیز جامع عمل بپوشاند.

نقش پاکستان در توسعه ترانزیت شمال – جنوب

هر زمان سخن از ترانزیت در مسیر شمال – جنوب به میان می آید، ناخودآگاه ذهن همگان به سمت کریدور شمال – جنوب سوق پیدا می کند که از هند آغاز شده و تا بندر سن پترزبورگ نیز ادامه می یابد. اما باید به نکته توجه داشت که ترانزیت برخی کالاها مانند سولفور، کودهای شیمیایی و محصولات کشاورزی میان پاکستان و کشورهای CIS به دوران پیش از انقلاب بازگشته که طی سال های پس از انقلاب نیز این ترانزیت همچنان از طریق شبکه ریلی و جاده های ایران ادامه یافته است.

لذا، توسعه مناسبات ریلی ایران و پاکستان می تواند حجم ترانزیت ریلی میان پاکستان و کشورهای CIS به ویژه بخش های مربوط به شرق دریای خزر را تا حد زیادی تقویت نماید. مضاف بر اینکه همکاری های ریلی میان پاکستان و ازبکستان به ویژه در ساخت پروژه کریدور ترانس افغان، میزان ارتباطات میان اسلام آباد و CIS را تا حد زیادی افزایش داده که این موضوع در صورت تقویت مناسبات ریلی میان تهران و اسلام آباد، میتواند به سود صنعت ترانزیت ریلی کشورمان تمام شود.

در پایان، این نکته را نیز می بایست مد نظر قرار داد که توسعه مناسبات ریلی میان ایران و پاکستان، منجر به ایجاد نوعی توازن قوا میان پاکستان و هند به عنوان دو رقیب دیرینه، بر سر مسیرهای عبوری از ایران خواهد شد. از آنجاکه طرف هندی مدتهاست به بهانه تحریم های آمریکا، ادامه سرمایه گذاری بر روی زیرساخت های بندر چابهار را متوقف کرده، امضای تفاهمنامه همکاری میان تهران واسلام آباد برای توسعه مناسبات ریلی می تواند منجر به ترغیب بیشتر هند برای بازگشت به تعهدات خود در قبال چابهار شود.