توسعه ناوگان ریلی علاوه بر مزایای متعدد از جمله انتقال بار و مسافر از جاده به ریل، از مزایایی چون کاهش مصرف سوخت، افزایش ایمنی و کاهش سوانح برخوردار است که همگی از جمله اهداف برنامه هفتم توسعه محسوب می شوند.
به گزارش ریل ایران؛ میر حسن موسوی دیزجی، قائم‌مقام راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در جریان برگزاری جلسه کمیسیون عالی گراف در تاریخ ۳۱ شهریورماه بر اهمیت توسعه ناوگان ریلی تأکید کرد. قائم‌مقام مدیرعامل راه‌آهن در این نشست با اشاره به اهمیت ارتقای عملکرد ناوگان ریلی کشور گفت: وضعیت سیر قطارهای حومه‌ای در شرایط قابل قبولی قرار دارد و باید با برنامه‌ریزی دقیق، میزان تأخیر قطارهای مسافری نیز به حداقل برسد.
موسوی همچنین با تأکید بر ضرورت تأمین قطعات و موتورهای موردنیاز برای تعمیرات اساسی لکوموتیوها، بر نقش تعیین‌کننده لکوموتیوهای فعال شبکه ریلی کشور در تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه تأکید کرد.
اهمیت توسعه ناوگان در شکوفایی حمل‌ونقل ریلی
اگرچه نقش بی‌بدیل ناوگان به‌عنوان روبنای حمل‌ونقل ریلی آشکار است، اما به‌طور کلی می‌توان این نقش‌آفرینی و اهمیت آن را به بخش‌های زیر تقسیم کرد:
۱. ظرفیت جابجایی
ناوگان ریلی (شامل واگن‌ها و لکوموتیوها) تعیین‌کننده ظرفیت واقعی شبکه ریلی است. مهم اینکه هرقدر خطوط ریلی گسترده‌تر باشد و در عین حال، از ناوگان کافی و متنوع برخوردار نباشیم، حمل بار و مسافر محدود باقی خواهد ماند. بنابراین تعداد و نوع ناوگان، مستقیماً بر حجم حمل‌ونقل اثرگذار خواهد بود. درست به همین دلیل، مدیرعامل راه‌آهن بر توسعه ناوگان ریلی به‌ویژه در بخش مسافری و تنوع‌بخشی به نوع قطارها تأکید دارد. به‌عنوان مثال می‌توان به راه‌اندازی قطار فدک در مسیر بندرعباس – مشهد مقدس اشاره کرد که به‌تازگی از سوی دکتر ذاکری مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
۲. کیفیت خدمات
واگن‌های مسافری مدرن با امکانات رفاهی، سرعت بالا، تهویه و ایمنی مناسب باعث جذب مسافر می‌شوند. از سوی دیگر، واگن‌های باری استاندارد در انواع مختلف نیز سرعت بارگیری و تخلیه را افزایش داده و همزمان، هزینه‌ها را کاهش می‌دهند. پس برخورداری از ناوگان مناسب، کیفیت و رقابت‌پذیری حمل‌ونقل ریلی را در برابر شقوق دیگر حمل‌ونقل افزایش خواهد داد.
۳. بهره‌وری و صرفه اقتصادی
ناوگان جدید با مصرف انرژی کمتر و هزینه نگهداری پایین‌تر، بازدهی اقتصادی سیستم ریلی را افزایش می‌دهد. به‌ویژه در مقایسه با جاده، قطارهایی با ظرفیت بالا و مصرف سوخت پایین، هزینه حمل هر تُن-کیلومتر یا هر نفر-کیلومتر را به حداقل می‌رسانند. این موضوع نهایتاً سبب خواهد شد تا علاوه بر افزایش درآمد و سود خالص شرکت‌های ریلی، هزینه حمل مسافر نیز به‌واسطه ناوگان جدید و تازه‌نفس، تا حد چشمگیری کاهش یابد.
۴. ایمنی و پایداری
ناوگان فرسوده یکی از مهم‌ترین عوامل حوادث ریلی است. اما نوسازی و نگهداری منظم ناوگان، علاوه بر کاهش ریسک سوانح ریلی، منجر به افزایش طول عمر شبکه شده و از ایجاد ترافیک یا توقف‌های ناگهانی جلوگیری می‌کند. همین موضوع می‌تواند شهروندان را به سمت استفاده از حمل‌ونقل ریلی و جایگزین‌سازی سفرهای جاده‌ای با ریل سوق دهد.
کاهش چشمگیر مصرف سوخت با توسعه حمل‌ونقل ریلی
علاوه بر مزایای یادشده، توسعه حمل‌ونقل ریلی را می‌بایست شاه‌کلید کاهش مصرف سوخت در کشور دانست. به گفته مدیرعامل راه‌آهن، کاهش میزان مصرف سوخت هیچ راهی جز توسعه حمل‌ونقل ریلی ندارد.
مصرف بالای سوخت طی سال‌های اخیر به یکی از معضلات پیچیده پیش روی اقتصاد کشور تبدیل شده است. تخصیص یارانه سنگین سوخت علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین به دولت، منجر به رشد استفاده بی‌رویه از خودروهای شخصی شده که مواردی چون آلودگی هوا و افزایش ترافیک در کلان‌شهرها، حداقل آسیب این پدیده به شمار می‌روند.
طبق گزارش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، روزانه ۱۱۸ میلیون لیتر بنزین و ۲۱ میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی در کشور مصرف می‌شود. این در حالی است که خبرگزاری مهر در روز اول فروردین‌ماه سال جاری از افزایش مصرف بنزین به ۱۶۴ میلیون لیتر در روز خبر داد که رکوردی تاریخی به حساب می‌آید. مجموع مصرف سوخت‌های رایج در ایران ازجمله بنزین، گازوئیل و سی‌ان‌جی نیز ۲۶۳ میلیون لیتر اعلام شده است. با این حساب می‌توان مدعی شد که متوسط مصرف سوخت در ایران رقمی بین ۱۲۰ الی ۱۶۰ میلیون لیتر است که رقم بسیار بالایی است.
از سوی دیگر، بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، دولت ایران تنها در سال ۲۰۲۲ رقمی حدود ۶۲.۷ میلیارد دلار یارانه سوخت پرداخت کرده که ۴۸.۸ میلیارد دلار از این مبلغ تنها بابت تأمین سوخت‌های فسیلی ازجمله بنزین و گازوئیل بوده است. اما نگاهی به گزارش پیشین این صندوق در سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که یارانه پرداختی دولت به سوخت حدود ۴۱.۷ میلیارد دلار بوده است؛ مقایسه این دو رقم نشانگر افزایش چشمگیر یارانه پرداختی در بازه زمانی سالانه است.
اما توسعه ناوگان ریلی و افزایش میزان استفاده شهروندان از قطار برای انجام سفر، نیاز عمومی کشور به مصرف سوخت بالا را تا حد چشمگیری کاهش خواهد داد. نکته مهم اینکه دولت می‌تواند در
