جایگاه حمل و نقل ریلی در اقتصاد دیجیتال

با توجه به حجم تجاری بالا، به خوبی می توان حدس زد که حجم بار حاصل از مبادلات تجاری بر بستر اقتصاد دیجیتال تا چه میزان بالا بوده و برای حمل این حجم از بار نیازمند شبکه حملی و نقلی قدرتمند، امن و ارزان قیمتی همچون ریل هستیم.

 

به گزارش پایگاه خبری ریل نیوز، کریدورهای ترانزیتی یکی از مهمترین ابزارهای موجود در دستان کشورها برای بهره گیری از موقعیت ژئوپولیتیک در فعالسازی مسیرهای تجاری جدید محسوب می شوند. امروزه به لطف توسعه فناوری حمل و نقل در شقوق مختلف دریایی، زمینی و هوایی، شاهد ابداع کریدورهای جدید در سایه مشارکت های منطقه ای و فرا منطقه ای هستیم که از آنها به عنوان یکی از عوامل دخیل در توسعه پایدار اقتصادی کشورها استفاده می شود.

با این حال، میزان بهره وری این کریدورها به موضوعات مختلفی چون شرایط توپوگرافیک و ژئوایکونامیک کشورها، میزان بهره وری آنها از زیرساخت های لازم حمل و نقلی و همچنین سیاست های کلان راهبردی دولت ها در اهمیت بخشی به نقش آفرینی کریدورهای ترانزیتی در اقتصاد ملی بستگی دارد.

از سوی دیگر، با روی کار آمدن اقتصاد دیجیتال به ویژه در دوران شیوع کرونا و افزایش مبادلات تجاری مناطق مختلف جهان با یکدیگر از طریق تاسیس بازارهای مشترک منطقه ای، نقش کریدورهای تجاری نیز بیش از پیش نمایان شده است. به عنوان مثال، می توان به راه اندازی بازار مشترک «لازادا» در جنوب شرقی آسیا اشاره کرد که در حقیقت محصول توافق تجاری میان کشورهای عضو پیمان «آ سه آن» محسوب می شود.

اهمیت حمل و نقل ریلی در رونق اقتصاد دیجیتال داخلی و خارجی

با ذکر مقدمه ای در خصوص اهمیت کریدورهای تجاری و اقتصاد دیجیتال، به خوبی می توان متوجه شد که برای بهره برداری مناسب از این نوع دیجیتال و ظرفیت های بزرگ آن در رونق بخشی به اقتصاد ملی کشورها، برخورداری از سیستم های حمل و نقل قدرتمند ضروری به نظر می رسد. اگرچه این نوع اقتصاد نیازمند زیرساخت های مهم دیگری چون اینترنت پر سرعت، افزایش سطح دانش ملی از اقتصاد بین الملل و فناوری اطلاعات، میزان مشارکت کشورها در پیمان های تجاری بزرگ جهان و … است؛ اما نهایتا برای ارسال یا دریافت کالای مورد معامله نیازمند وجود زیرساخت های حمل و نقلی قدرتمند نیز هستیم.

در خصوص اهمیت اقتصاد دیجیتال و سهم آن در اقتصاد جهانی باید گفت که بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی آنکتاد (UNCTAD) سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰، حجم اقتصاد دیجیتال جهان در دوران پیش از بروز کرونا حدود ۲۶.۷ تریلیون دلار برآورد شده است. این سهم البته برای کشورهای مختلف بنا به میزان بهره گیری آنها از زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه اقتصاد دیجیتال متفاوت بوده و به عنوان مثال، سهم اقتصاد دیجیتال از مجموع اقتصاد ملی کره جنوبی در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰.۹ درصد اعلام شده است.

با توجه به حجم تجاری اعلام شده در بالا، به خوبی می توان حدس زد که حجم بار حاصل از مبادلات تجاری بر بستر اقتصاد دیجیتال تا چه میزان بالا بوده و برای حمل این حجم از بار نیازمند شبکه حملی و نقلی قدرتمند، امن و ارزان قیمتی همچون ریل هستیم. اگرچه به گفته کارشناسان، سرعت حمل بار جاده بیش از از ریل برآورد می شود، اما باید توجه داشت که در مولفه هایی چون حجم قابل حمل بار و قیمت تمام شده، ریل دست بالا را در اختیار دارد. با اینحال باید توجه داشت که شبکه ریلی برای فعال شدن در اقتصاد دیجیتال نیازمند افزایش سرعت بازرگانی و توسعه انشعاب های فرعی به منظور نزدیک شدن به سیستم های حمل ونقل نوین همچون D2D بوده و بدون دستیابی به این موارد، امکان رقابت با جاده در اقتصاد دیجیتال و سامانه های مبتنی بر آن به ویژه خدمات پُست را نخواهد داشت.

لزوم به روز رسانی استراتژی حمل و نقل بار ریلی در ایران

به صورت سنتی، حمل و نقل ریلی در ایران به حمل بارهای سنگین با حجم بالا محدود می شود؛ قاعده ای که طی حدود یک قرن گذشته از عمر شبکه ریلی ایران جوابگوی نیازهای حمل و نقل داخلی کشور نیز بوده است. با اینحال باید توجه داشت که با تغییر مختصات و مولفه های تجارت بین الملل، شیوه حمل نیز در گوشه کنار جهان دچار تغییرات ملموسی شده است. به عنوان مثال، امروز میزان فروش و حمل بار لجستیک فروشگاه های آنلاین بزرگ جهان همچون آمازون آمریکا و علی بابا چین به احتمال زیاد از مجموع بار ریلی کشور ما بالاتر بوده و چه بسا در صورت سرازیر شدن این حجم از بار به شبکه ریلی ایران، انجام حمل این حجم از بار از توان راه آهن ایران فراتر خواهد بود.

لذا باید به این نکته توجه داشت که در اقتصاد جهانی امروز، بازیگران دولتی جای خود را به بازیگران متعدد بخش خصوصی داده است. به عنوان مثال، اگر بیست سال پیش حمل بار ترانزیتی ریلی منوط به موافقتنامه های نه چندان متعدد دولتی در سطح یک منطقه میشد، امروز با نقش آفرینی بیشتر بخش خصوصی، بازار حمل و نقل نیز از بارهای کلان به سمت بار خرد حرکت کرده است. با اینحال باید در نظر داشت که حجم بار مورد حمل در سیستم جدید تجارت جهانی به دلیل افزایش ارتباطات بین المللی متعاملین با یکدیگر افزایش یافته است. به عنوان مثال، اگر در گذشته هزار تن بار تماما متعلق به یک شرکت دولتی بود، امروز شاهد افزایش حجم بار به ده ها برابر هستیم که البته مالکیت آن ممکن است متعلق به هزاران شرکت خصوصی فعال در بازار خرده فروشی باشد. با این حساب، راه آهن ایران امروز نیازمند تعریف سامانه هایی جدید برای پذیرش بار از بخش خصوصی و خرده فروش بازارهای داخلی و جهانی است تا در رقابت با بخش های دیگر به ویژه جاده، مزیت های رقابتی خود را حفظ نماید.

برای اثبات این مدعا، کافی است سری به وب سایت شرکت های بزرگ حمل و نقل ریلی مانند DB آلمان یا RZD روسیه بیندازیم که وب سایت هایی مجزا برای ارائه سرویس درب به درب (D2D) به مشتریان خود ارائه می دهند. از سوی دیگر، در کشورهای در حال توسعه مانند هند نیز شاهد امضای قراردادهای جذاب میان راه آهن های دولتی و شرکت های پست هستیم که نشانگر تشخیص آنها مبنی بر اهمیت یافتن بازار خرد در آینده حمل و نقل ریلی است. راه آهن هند حتی در موافقتنامه اخیر خود با شرکت پست ملی این کشور، اقدام به تاسیس کریدور داخلی ویژه نموده که در دو مسیر شرق – غرب و شمال – جنوب این کشور فعال بوده و انبوهی از بار پستی را به سمت ریل سوق داده است.