افزایش قیمت گندم طی هفته های اخیر از یک سو و قرارگیری روسیه و قزاقستان به عنوان دو کشور بزرگ صادر کننده این محصول استراتژیک در همسایگی ایران، امکان ترانزیت ریلی گندم در مسیر شمال – جنوب را برای راه آهن جمهوری اسلامی ایران به وجود آورده که می بایست از آن بهره برداری کرد.
به گزارش ریل ایران؛ صنعت ترانزیت طی سال های اخیر و با شکل گیری روند جهانی شدن، به یکی از صنایع مهم و پر درآمد جهان تبدیل شده است. امروزه علاوه بر هاب های بزرگ توزیع بار همچون لهستان، حتی کشورهایی چون ازبکستان که هیچ گونه دسترسی به آب های آزاد ندارند نیز در پی تبدیل شدن به هاب توزیع بار در منطقه آسیای مرکزی هستند.
با اینحال، همچنان کشورهایی چون ایران با بهره گیری از موقعیت خاص ژئوپولیتیکی خود، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به هاب میان منطقه ای داشته و در صوورت مطالعه صحیح و به موقع بازار، همچنان می توان از این موقعیت آنها بهره برداری کافی در راستای توسعه صنعت ترانزیت به عمل آورد.
رشد بازار جهانی گندم و مساله ترانزیت
بازار جهانی گندم به تازگی در پی عواملی متعدد، با افزایش قیمت قابل توجه مواجه شده است. اعمال تعرفه های گمرکی دونالد ترامپ بر واردات کالا از کشورهای مختلف، افزایش تنش میان روسیه و اوکراین در میانه مذاکرات صلح و هچنین افزایش ترس در بازارهای جهانی، منجر به نوعی بی ثباتی اقتصادی در اقصی نقاط جهان شده است. همانطور که در نمودار زیر مشاهده می فرمایید، قیمت قراردادهای آتی گندم در بورس محصولات کشاورزی شیکاگو آمریکا، طی یک ماه گذشته بیش از ۲ درصد رشد داشته که نشانگر افزایش انتظار تورمی بازارهای جهانی به ویژه در آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان است.
این رشد بازار در حالی رخ داده که زیرساخت های حمل و نقل لازم برای جابجایی گندم به ویژه در منطقه خاورمیانه همچنان با مشکلات عدیده ای روبرو است. از سوی دیگر، همانطور که در نمودار زیر مشاهده می فرمایید، بزرگترین تولید کنندگان گندم جهان همچون روسیه و قزاقستان در منطقه CIS قرار دارند که به جز روسیه، مابقی آنها از دسترسی به آب های آزاد محروم هستند.
صادرات گندم روسیه از مسیر سنتی خود یعنی دریای سیاه نیز به دلیل تنش های نظامی سال های اخیر در پی جنگ اوکراین و ایجاد ناامنی در مسیر این دریا، با مشکلاتی مواجه شده است. حال آنکه اساس کشورهایی چون مصر، کاملا به واردات گندم از روسیه وابسته بوده و در صورت بروز اشکال در ترانزیت این محصول استراتژیک، امنیت غذایی آنها کاملا در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
در حقیقت، آنچه در حال حاضر با آن مواجه هستیم، دپوی مقادیر بالا از گندم در روسیه و دیگر کشورهای منطقه CIS در برابر افزایش تقاضای روز افزون از سوی کشورهای خاورمیانه است. اما بروز اختلال در زنجیره تامین گندم به واسطه مسائل یاد شده، همچنان منجر به افزایش قیمت در بازارهای جهانی می شود.
فرصت کم نظیر ایجاد شده برای ترانزیت ریلی گندم از ایران
«قاسم جومارت توقایف» رئیس جمهوری قزاقستان در تیر ماه سال ۱۴۰۲، طی سفر به عربستان سعودی، علاوه بر شرکت در نشست سران شورای همکاری خلیج فارس، با رهبران این کشورها در خصوص توسعه مناسبات تجاری گفتگو کرد. یکی از بندهای این مذاکرات، به توسعه صادرات محصولات کشاورزی به ویژه گندم، به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بود. اگرچه این مذاکرات طی ماه های بعد در چنین سطحی دنبال نشد، اما به نظر می رسد اکنون فرصت مناسبی برای ورود شرکت های ایرانی به بازار ترانزیت گندم از قزاقستان به کشورهای عضو شروای همکاری خلیج فارس ایجاد شده است.
افزایش قمیت جهانی گندم و بروز اختلال در زنجیره جهانی تامین آن نیز تا حد زیادی بر دامنه این تقاضا افزوده است. مضاف بر اینکه، شهرهای مهم تجاری خلیج فارس به ویژه دوبی، یکی از مراکز اصلی معاملات محصولات کشاورزی در جهان به حساب آمده که در صورت برقراری این خط ترانزیتی، می توان روی ترانزیت گندم از روسیه و قزاقستان به شورهای غیر عربی خارج از خاورمیانه نیز حساب ویژه ای باز کرد.
از سوی دیگر، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران به تازگی طی سخنانی از تلاش برای به صفر رساندن تعرفه گمرکی در عمده اقلام مورد مبادله میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا خبر داده که در صورت رخداد این اتفاق، ایران می تواند به هاب توزیع و مبادله گندم کشورهای CIS نیز تبدیل شود.
